Δευτέρα 24 Νοεμβρίου 2008

Νουάρ και ξερό ψωμί



Της ΕΛΕΩΝΟΡΑΣ ΟΡΦΑΝΙΔΟΥ - φωτ: Bettmann/CORBIS-REX/APEIRON

Το 1946 το σινεφίλ κοινό της Αμερικής συγκλονιζόταν από τη «Γαλάζια Ντάλια», τη μοναδική ιστορία που έγραψε απευθείας για τον κινηματογράφο ο βασιλιάς του pulp fiction Ρέιμοντ Τσάντλερ: Η διάσημη ηθοποιός Βερόνικα Λέικ δολοφονείται στο Λος Αντζελες και το κυνήγι του δολοφόνου της παρακολουθούν εκατομμύρια θεατές, που κάνουν την ταινία μεγάλη επιτυχία.

O Γουίλιαμ Φόκνερ και ο Ρέιμοντ Τσάντλερ.
Εναν χρόνο μετά, αστυνομικοί και δημοσιογράφοι αποκτούν τη δική τους «Ντάλια». Επηρεασμένοι από την ταινία του Τσάντλερ, ονομάζουν «Μαύρη Ντάλια» τη μαυροφορούσα επίδοξη ηθοποιό Ελίζαμπεθ Σορτ, που δολοφονήθηκε στις 15 Ιανουαρίου, επίσης στο Λος Αντζελες. Ο Τζέιμς Ελρόι (καθώς και μια ντουζίνα άλλοι συγγραφείς) έκαναν την ιστορία βιβλίο και ο Μπράιαν ντε Πάλμα γύρισε την ομώνυμη ταινία που απολαμβάνουμε αυτές τις μέρες στους κινηματογράφους.

Η εμπλοκή του Τσάντλερ με το σινεμά, φυσικά δεν ήταν μόνο αυτή. Τη δεκαετία μεταξύ '40 και '50, τότε που ανθούσε το νουάρ, αυτός και πολλοί άλλοι διάσημοι συγγραφείς πέρασαν από το Χόλιγουντ για να γράψουν σενάρια. Αλλοι διέπρεψαν και άλλοι όχι. Αλλοι μεγαλούργησαν και άλλοι καταστράφηκαν τελείως! Και πώς όχι; Οταν ο παραγωγός Ντέιβιντ Ο' Σέλζνικ είχε τη δύναμη το 1939 να απολύει έναν Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ γιατί δεν του έκανε καλή δουλειά στο «Οσα παίρνει ο άνεμος», θα γλίτωνε από τον πάλαι ποτέ κρεοπώλη Τζακ Γουόρνερ (της Γουόρνερ Μπρος) ένας θεατρικός συγγραφέας, ο Κλίφορντ Οντετς;

Ο Ρέιμοντ Τσάντλερ ήταν 55 ετών όταν έγραψε το πρώτο του σενάριο για το Χόλιγουντ. Η ταινία ήταν το διάσημο «Double indemnity», που γύρισε το 1944 ο Μπίλι Γουάιλντερ με πρωταγωνίστρια την Μπάρμπαρα Στάνγουικ. Ο Γουάιλντερ θυμάται την άφιξη του Τσάντλερ στο Χόλιγουντ: «Λιγομίλητος και σοβαρός, ήθελε απλώς να δει με τι μοιάζει ένα σενάριο». Ο μισθός του ήταν μόλις 150 δολάρια την εβδομάδα. Πολύ αργότερα του άνοιξε τα μάτια ένα στέλεχος της Γουόρνερ, που του είπε να διαπραγματεύεται ατζέντης την αμοιβή του. Προηγουμένως τον κατέκλεψε και ο σκηνοθέτης Χάουαρντ Χοκς. Οπως λέγεται τουλάχιστον, ενώ ο Τζακ Γουόρνερ έδωσε στον Χοκς 50 χιλιάδες δολάρια για να διαπραγματευθεί την τιμή για τη μεταφορά του «The big sleep» (1946) στο σινεμά, εκείνος έδωσε στον συγγραφέα μόλις τις πέντε χιλιάδες και τα υπόλοιπα τα κράτησε για τον εαυτό του! Η ταινία σημείωσε τεράστια επιτυχία (μεταξύ των σεναριογράφων ήταν και ο νομπελίστας Γουίλιαμ Φόκνερ) και ο Τσάντλερ κατάλαβε ότι όντως χρειαζόταν έναν καλό ατζέντη! Μόλις τον προσέλαβε, και χρήματα έβγαλε, και δικαιώματα σταρ απέκτησε. Οταν πλησίαζαν οι ημερομηνίες που έπρεπε να παραδώσει τα κείμενά του, είχε υπό τις υπηρεσίες του έξι γραμματείς που δούλευαν ολόκληρο εικοσιτετράωρο, ενώ ο σοφέρ και η Κάντιλακ περίμεναν έξω από το σπίτι για να μεταφέρουν κείμενα και διορθώσεις στο στούντιο παραγωγής.

Δεν τον σήκωνε το Χόλιγουντ

Ο Χοκς, όπως και οι αδελφοί Γουόρνερ ή ο Σέλζνικ, είχαν μια ευχέρεια να αλλάζουν σενάρια, πρόσωπα και διαλόγους κατά το δοκούν. Το έκαναν και στα σενάρια του Τσάντλερ (στο «The big sleep» ενίσχυσαν κατά πολύ τον ρόλο της Λορίν Μπακόλ εις βάρος της πλοκής) αλλά κυρίως στα σενάρια ενός άλλου μεγάλου της εποχής, του Τζέιμς Μάλαχαν Κέιν. Αν το όνομα δεν σας λέει τίποτα, ο Κέιν είναι ο συγγραφέας της νουβέλας «The double indemnity», απ' όπου και το σενάριο του Τσάντλερ αλλά και του «Ο ταχυδρόμος χτυπάει πάντα δυο φορές». Μετέφερε δε στο σινεμά μια άλλη του νουβέλα, το «The roof of his evil». Ομως, ο πρωταγωνιστής του βιβλίου του από απόφοιτος του Χάρβαρντ έγινε... πιανίστας, καθώς το συμβόλαιο της πρωταγωνίστριας όριζε ότι έπρεπε να πει οπωσδήποτε ένα τραγούδι! Ο ίδιος ο Κέιν το πληροφορήθηκε αυτό όταν... είδε την ταινία. Τελικά δεν άντεξε αυτή τη συμπεριφορά, ούτε και κατάφερε να διαπρέψει στο Χόλιγουντ. Αλλά ούτε το Χόλιγουντ άντεχε τύπους σαν τον Κέιν που πληγώνονταν, γι' αυτό και δεν του ανέθεσε να γράψει τα σενάρια των μεγάλων του έργων που έγιναν και παγκόσμιες επιτυχίες. Το 1947 ο συγγραφέας επέστρεψε στη γενέτειρά του στο Μέριλαντ. Πολύ αργά, λένε οι κριτικοί του έργου του. Ποτέ δεν έγραψε βιβλία ανάλογης αξίας με αυτά της προ Χόλιγουντ περιόδου του.

Ο Τσάντλερ δεν ενοχλούνταν, ο Τζέιμς Κέιν τρελαινόταν, ο Ντάσιελ Χάμετ αδιαφορούσε για τις αλλαγές, σε βαθμό, όπως είχε ο ίδιος πει, ευθέως ανάλογο με το νούμερο της επιταγής που ελάμβανε. Ιδρυτής της λεγόμενης σκληροτράχηλης σχολής του αστυνομικού μυθιστορήματος, ανταλλάσσει τα δύσκολα χρόνια της καθιέρωσης στον χώρο με την επιτυχία που μόνο το Χόλιγουντ ξέρει να προσφέρει. Χρήμα και μεγάλη ζωή με τη γυναίκα της ζωής του, τη συγγραφέα Λίλιαν Χέλμαν. Ιδιωτικός ντετέκτιβ στα νιάτα του με εισόδημα της πείνας, ζει στα πενήντα του όλ' αυτά που ονειρευόταν χάρη στο «Γεράκι της Μάλτας» και τα υπόλοιπα βιβλία του που έγιναν όλα ταινίες. Ασυνεπής στην παράδοση των κειμένων του, συναινεί πολλές φορές, κυρίως στα ραδιοφωνικά σίριαλ, να χρησιμοποιηθούν απλώς οι ήρωες και το όνομά του.

Τι άλλο μπορεί να ήθελαν από έναν πετυχημένο συγγραφέα, οι ηγέτες των στούντιο εκείνης της εποχής, οι οποίοι πλην του Σέλζνικ ήταν σχεδόν αγράμματοι; Ηθελαν να μην είναι κομμουνιστής! Ο άνθρωπος που έγραψε «Το γεράκι της Μάλτας» καταδικάστηκε σε έξι μήνες φυλάκιση γιατί στην επιτροπή αντιαμερικανικών υποθέσεων, στην οποία εκλήθη να καταθέσει, είπε μόνο ότι ονομάζεται Σάμιουελ Ντάσιελ Χάμετ. Εξέτισε την ποινή του άρρωστος και δεν συνήλθε ποτέ!

Για να λύσουν το οικονομικό τους πρόβλημα δούλεψαν ως σεναριογράφοι στο Χόλιγουντ την εποχή του νουάρ, οι καλύτεροι αμερικανοί συγγραφείς του αστυνομικού μυθιστορήματος, όλα τα ονόματα που έγραψαν τα πρώτα τους διηγήματα στο pulp περιοδικό «Η μαύρη μάσκα». Και ο Κορνέλ Γούλριτς («Προτού χαράξει η αυγή», «Ταξίδι του τρόμου», «Ματωμένα χέρια») και ο W. Burnett που έγραψε τον «Δραπέτη της Σιέρα» και τη «Ζούγκλα της ασφάλτου», τα οποία σκηνοθέτησε ο Χιούστον. Το Χόλιγουντ δεν τους έκανε ευτυχέστερους· ο Μπέρνετ πέρασε και από την επιτροπή Μακάρθι. Ως συγγραφείς τελείωσαν τη θητεία τους χάριν των σεναρίων, όπως ακριβώς και ο Κλίφορντ Οντετς, ο οποίος σημειωτέον ενέπνευσε τους αδερφούς Κοέν να γράψουν το «Μπάρτον Φινκ». Πήγε στο Χόλιγουντ ως διάσημος θεατρικός συγγραφέας και έκλεισε την καριέρα του γράφοντας μιούζικαλ για τον Ελβις Πρίσλεϊ (Wild the country)! Ακόμα και ο Φόκνερ δεινοπάθησε: τον πλήρωναν χωρίς να του δίνουν δουλειά κι αναγκάστηκε να φύγει. Εφυγε «αποτυχημένος» και μετά πήρε Νόμπελ!


7 - 15/10/2006


Δεν υπάρχουν σχόλια: