55ο ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΒΕΡΟΛΙΝΟΥ
της Ελεωνόρας Ορφανίδου
Αγνωστα ντοκουμέντα από τις ταινίες του μεγάλου σκηνοθέτη σε αφιέρωμα του Φεστιβάλ του Βερολίνου και του Μουσείου «Μάρτιν Γκρόπιους Μπάου»
Αν ηχεί ακόμα στ' αφτιά σας η απειλητική φωνή του Τζακ Νίκολσον, που λέει «Here is Johny...» την ώρα που κυνηγάει στη «Λάμψη» του Στάνλεϊ Κιούμπρικ τη γυναίκα του και το γιο του με το τσεκούρι, είστε στον σωστό δρόμο για το Βερολίνο. Επίσης είστε στον σωστό δρόμο αν σας λένε ακόμη κάτι τα γυαλιά-καρδιές της «Λολίτας» ή η ατομική βόμβα που καβαλούσε ο καουμπόι στο «SOS Πεντάγωνο καλεί Μόσχα».
Επίσης, αν στο χιούμορ σας ταιριάζουν ανέκδοτα σαν αυτό: «Πεθαίνει, λέει, ο Σπίλμπεργκ και επιχειρεί να μπει στον Παράδεισο. Ο Αγιος Πέτρος του αρνείται την είσοδο, λέγοντας ότι έχει ρητή εντολή να μην μπει ποτέ κανείς σκηνοθέτης. Βλέπει όμως από μακριά τον Κιούμπρικ παρέα με τους αγγέλους και ρωτάει: "Ο Κιούμπρικ γιατί μπήκε;" -"Α", του απαντά ο Αγιος Πέτρος "αυτός δεν είναι ο Κιούμπρικ, είναι ο Θεός που νομίζει ότι είναι ο Κιούμπρικ"!» Το ανέκδοτο θα το ακούσετε στα πηγαδάκια, τα υπόλοιπα θα τα δείτε στην έκθεση του Μουσείου Μάρτιν Γκρόπιους Μπάου που θα διαρκέσει έως τις 11 Απριλίου, πραγματοποιείται δε στο πλαίσιο της 55ης Μπερλινάλε, που αρχίζει την Πέμπτη.
Φωτογραφίες από την εποχή που εργαζόταν ως φωτογράφος του περιοδικού, προσωπικές φωτογραφίες μα και άλλες από τα γυρίσματα των ταινιών του, σενάρια, σημειώσεις, σκηνικά, κοστούμια (όπως τα φουστανάκια των κοριτσιών της «Λάμψης» ή οι διαστημικές στολές της «Οδύσσειας») επιχειρούν να φωτίσουν άγνωστες πλευρές ενός δημιουργού που σημάδεψε το σινεμά, μακριά από τα χολιγουντιανά φώτα. Από τα τέλη του '60 έως το θάνατό του το 1999, ο Κιούμπρικ μόνασε κάπου στο Χέρντφορσαϊντ, ένα λονδρέζικο προάστιο, αφήνοντας 13 λαμπρές ταινίες μεγάλου μήκους για τους σινεφίλ και μπόλικο μυστήριο για τους ιστορικούς.
Στην έκθεση δεν υπάρχει φυσικά αυτή η απάντηση, υπάρχουν όμως άλλες. Κάποιες που υποψιαστήκαμε όλοι κοιτώντας στη μεγάλη οθόνη τη διαστημική περιστρεφόμενη ρόδα του «2001: Η οδύσσεια του Διαστήματος», και κάποιες που δεν τις φανταζόμασταν. Θα πειστούμε ότι αγαπημένη του ταινία ήταν αυτή που τελικώς δεν έκανε, για τον Μεγάλο Ναπολέοντα. Είναι τόσες πολλές οι ιδιόχειρες σημειώσεις του, τα σκίτσα, οι σελίδες των σεναρίων, τα βιβλία με όλες τις λεπτομέρειες για την εποχή και τους Ναπολεόντειους πολέμους που δεν αφήνουν και πολλές αμφιβολίες ότι από το '60 που το έβαλε στο μυαλό του, αυτό ήταν το μεγάλο πρότζεκτ της ζωής του. Δημοσιογράφος της «Ντέιλι Μίρορ» που επισκέφτηκε το σπίτι του Κιούμπρικ, έναν χρόνο μετά τον θάνατό του, ανέφερε ότι το υλικό για τον Ναπολέοντα έπιανε ένα ολόκληρο δωμάτιο καθώς και ότι, όπως του εκμυστηρεύτηκε στενός συνεργάτης του, ο σκηνοθέτης μπορούσε εύκολα να σου πει με κάθε λεπτομέρεια τι έκανε οποιαδήποτε ημέρα της ζωής του ο μεγάλος στρατηγός.
Οχι ότι τα έργα που τελικώς έκανε είχαν λιγότερη προεργασία! Ο Κιούμπρικ προετοίμαζε επί μήνες ή και χρόνια καθεμιά από τις ταινίες του, εξουθένωνε ηθοποιούς και συνεργεία και έφτανε στα όριά της την παραγωγό εταιρεία Γουόρνερ! Ο Ράιαν Ο' Νιλ, πρωταγωνιστής του «Μπάρι Λίντον», είχε δηλώσει, με εμφανή την απόγνωση και τον τρόμο από αυτά που πέρασε, ότι γύριζε κάθε σκηνή πάνω από 25 φορές. Κάποιοι άλλοι ανέφεραν και τον αριθμό... 76! Λέγεται ότι το ζεύγος Κρουζ - Κίντμαν άντεξε δύο χρόνια τα γυρίσματα του «Μάτια ερμητικά κλειστά» μόνο χάρη στην ιατρική επιστήμη και τα Λεξοτανίλ.
Τίποτα δεν ήταν τυχαίο στις ταινίες του Κιούμπρικ. Στην «Οδύσσεια του Διαστήματος» επέλεξε τον κρατήρα «Κλάβιο» της Σελήνης ως σκηνικό για το γύρισμα στο διάστημα και ζήτησε πλήρη αναπαράσταση. Στην ίδια ταινία, λένε ειδικοί επιστήμονες, η περίφημη περιστρεφόμενη ρόδα του είναι αποτέλεσμα μελέτης της διαστημικής τεχνολογίας της εποχής. Και αυτή τη μελέτη την έκανε ο ίδιος! Στην έκθεση του Βερολίνου υπάρχουν σημειώματα που αντάλλασσε με τον συγγραφέα Αρθουρ Κλαρκ (σε βιβλίο του οποίου βασίστηκε η ταινία) με θέμα τη σύγχρονη διαστημική.
Το μέλλον ήταν και το αγαπημένο θέμα συζήτησής του με τον Στίβεν Σπίλμπεργκ. Μια φορά την εβδομάδα τον καλούσε (και τον χρέωνε με πολύωρα υπερατλαντικά τηλεφωνήματα) για ανταλλαγή απόψεων. Στον Σπίλμπεργκ είχε δώσει και το «Ο.Κ.» , το 1994, για να υλοποιήσει το δικό του σχέδιο για το «Α.Ι. Τεχνητή νοημοσύνη». Η προεργασία που έκανε γι' αυτή την ταινία είναι μεταξύ των εκθεμάτων του Βερολίνου.
Οπως εξομολογήθηκε ο Σπίλμπεργκ στην εφημερίδα «Ελ Παΐς» (αφότου έκανε την ταινία ), ο Κιούμπρικ ήταν τέλεια ενημερωμένος για τις εξελίξεις της τεχνητής νοημοσύνης. «Με βομβάρδιζε», είπε «συνεχώς με νέες πληροφορίες. Θυμάμαι ότι ήταν ο πρώτος που προέβλεψε το διαδίκτυο. Μου μιλούσε για το πώς θα άλλαζε η επικοινωνία με τους υπολογιστές, από τον καιρό που γύριζα τον "Ε.Τ.". Ηταν προφητικός».
Ο Σπίλμπεργκ είχε ανταμώσει τον Κιούμπρικ πολύ λίγες φορές και πάντα στην Αγγλία. Η απομόνωσή του διακόπηκε μόνο μια φορά, το 1997, όταν βραβεύτηκε από την Ενωση Αμερικανών Σκηνοθετών. Μη φανταστείτε ότι έβαλε το σμόκιν του και πήγε στο κοκτέιλ πάρτι... Απλώς έστειλε μια βιντεοκασέτα για να θυμηθούν το πρόσωπο και τη φωνή του! «Είμαι κατά πάσα πιθανότητα αυτή την ώρα μες στο αυτοκίνητο, πηγαίνοντας προς το στούντιο», έλεγε στο μήνυμά του. «Κι όπως ξέρετε... το πιο δύσκολο όταν γυρίζεις μια ταινία, είναι να βγεις από το αυτοκίνητο!»
Επίσης, αν στο χιούμορ σας ταιριάζουν ανέκδοτα σαν αυτό: «Πεθαίνει, λέει, ο Σπίλμπεργκ και επιχειρεί να μπει στον Παράδεισο. Ο Αγιος Πέτρος του αρνείται την είσοδο, λέγοντας ότι έχει ρητή εντολή να μην μπει ποτέ κανείς σκηνοθέτης. Βλέπει όμως από μακριά τον Κιούμπρικ παρέα με τους αγγέλους και ρωτάει: "Ο Κιούμπρικ γιατί μπήκε;" -"Α", του απαντά ο Αγιος Πέτρος "αυτός δεν είναι ο Κιούμπρικ, είναι ο Θεός που νομίζει ότι είναι ο Κιούμπρικ"!» Το ανέκδοτο θα το ακούσετε στα πηγαδάκια, τα υπόλοιπα θα τα δείτε στην έκθεση του Μουσείου Μάρτιν Γκρόπιους Μπάου που θα διαρκέσει έως τις 11 Απριλίου, πραγματοποιείται δε στο πλαίσιο της 55ης Μπερλινάλε, που αρχίζει την Πέμπτη.
Φωτογραφίες από την εποχή που εργαζόταν ως φωτογράφος του περιοδικού, προσωπικές φωτογραφίες μα και άλλες από τα γυρίσματα των ταινιών του, σενάρια, σημειώσεις, σκηνικά, κοστούμια (όπως τα φουστανάκια των κοριτσιών της «Λάμψης» ή οι διαστημικές στολές της «Οδύσσειας») επιχειρούν να φωτίσουν άγνωστες πλευρές ενός δημιουργού που σημάδεψε το σινεμά, μακριά από τα χολιγουντιανά φώτα. Από τα τέλη του '60 έως το θάνατό του το 1999, ο Κιούμπρικ μόνασε κάπου στο Χέρντφορσαϊντ, ένα λονδρέζικο προάστιο, αφήνοντας 13 λαμπρές ταινίες μεγάλου μήκους για τους σινεφίλ και μπόλικο μυστήριο για τους ιστορικούς.
Στην έκθεση δεν υπάρχει φυσικά αυτή η απάντηση, υπάρχουν όμως άλλες. Κάποιες που υποψιαστήκαμε όλοι κοιτώντας στη μεγάλη οθόνη τη διαστημική περιστρεφόμενη ρόδα του «2001: Η οδύσσεια του Διαστήματος», και κάποιες που δεν τις φανταζόμασταν. Θα πειστούμε ότι αγαπημένη του ταινία ήταν αυτή που τελικώς δεν έκανε, για τον Μεγάλο Ναπολέοντα. Είναι τόσες πολλές οι ιδιόχειρες σημειώσεις του, τα σκίτσα, οι σελίδες των σεναρίων, τα βιβλία με όλες τις λεπτομέρειες για την εποχή και τους Ναπολεόντειους πολέμους που δεν αφήνουν και πολλές αμφιβολίες ότι από το '60 που το έβαλε στο μυαλό του, αυτό ήταν το μεγάλο πρότζεκτ της ζωής του. Δημοσιογράφος της «Ντέιλι Μίρορ» που επισκέφτηκε το σπίτι του Κιούμπρικ, έναν χρόνο μετά τον θάνατό του, ανέφερε ότι το υλικό για τον Ναπολέοντα έπιανε ένα ολόκληρο δωμάτιο καθώς και ότι, όπως του εκμυστηρεύτηκε στενός συνεργάτης του, ο σκηνοθέτης μπορούσε εύκολα να σου πει με κάθε λεπτομέρεια τι έκανε οποιαδήποτε ημέρα της ζωής του ο μεγάλος στρατηγός.
Οχι ότι τα έργα που τελικώς έκανε είχαν λιγότερη προεργασία! Ο Κιούμπρικ προετοίμαζε επί μήνες ή και χρόνια καθεμιά από τις ταινίες του, εξουθένωνε ηθοποιούς και συνεργεία και έφτανε στα όριά της την παραγωγό εταιρεία Γουόρνερ! Ο Ράιαν Ο' Νιλ, πρωταγωνιστής του «Μπάρι Λίντον», είχε δηλώσει, με εμφανή την απόγνωση και τον τρόμο από αυτά που πέρασε, ότι γύριζε κάθε σκηνή πάνω από 25 φορές. Κάποιοι άλλοι ανέφεραν και τον αριθμό... 76! Λέγεται ότι το ζεύγος Κρουζ - Κίντμαν άντεξε δύο χρόνια τα γυρίσματα του «Μάτια ερμητικά κλειστά» μόνο χάρη στην ιατρική επιστήμη και τα Λεξοτανίλ.
Τίποτα δεν ήταν τυχαίο στις ταινίες του Κιούμπρικ. Στην «Οδύσσεια του Διαστήματος» επέλεξε τον κρατήρα «Κλάβιο» της Σελήνης ως σκηνικό για το γύρισμα στο διάστημα και ζήτησε πλήρη αναπαράσταση. Στην ίδια ταινία, λένε ειδικοί επιστήμονες, η περίφημη περιστρεφόμενη ρόδα του είναι αποτέλεσμα μελέτης της διαστημικής τεχνολογίας της εποχής. Και αυτή τη μελέτη την έκανε ο ίδιος! Στην έκθεση του Βερολίνου υπάρχουν σημειώματα που αντάλλασσε με τον συγγραφέα Αρθουρ Κλαρκ (σε βιβλίο του οποίου βασίστηκε η ταινία) με θέμα τη σύγχρονη διαστημική.
Το μέλλον ήταν και το αγαπημένο θέμα συζήτησής του με τον Στίβεν Σπίλμπεργκ. Μια φορά την εβδομάδα τον καλούσε (και τον χρέωνε με πολύωρα υπερατλαντικά τηλεφωνήματα) για ανταλλαγή απόψεων. Στον Σπίλμπεργκ είχε δώσει και το «Ο.Κ.» , το 1994, για να υλοποιήσει το δικό του σχέδιο για το «Α.Ι. Τεχνητή νοημοσύνη». Η προεργασία που έκανε γι' αυτή την ταινία είναι μεταξύ των εκθεμάτων του Βερολίνου.
Οπως εξομολογήθηκε ο Σπίλμπεργκ στην εφημερίδα «Ελ Παΐς» (αφότου έκανε την ταινία ), ο Κιούμπρικ ήταν τέλεια ενημερωμένος για τις εξελίξεις της τεχνητής νοημοσύνης. «Με βομβάρδιζε», είπε «συνεχώς με νέες πληροφορίες. Θυμάμαι ότι ήταν ο πρώτος που προέβλεψε το διαδίκτυο. Μου μιλούσε για το πώς θα άλλαζε η επικοινωνία με τους υπολογιστές, από τον καιρό που γύριζα τον "Ε.Τ.". Ηταν προφητικός».
Ο Σπίλμπεργκ είχε ανταμώσει τον Κιούμπρικ πολύ λίγες φορές και πάντα στην Αγγλία. Η απομόνωσή του διακόπηκε μόνο μια φορά, το 1997, όταν βραβεύτηκε από την Ενωση Αμερικανών Σκηνοθετών. Μη φανταστείτε ότι έβαλε το σμόκιν του και πήγε στο κοκτέιλ πάρτι... Απλώς έστειλε μια βιντεοκασέτα για να θυμηθούν το πρόσωπο και τη φωνή του! «Είμαι κατά πάσα πιθανότητα αυτή την ώρα μες στο αυτοκίνητο, πηγαίνοντας προς το στούντιο», έλεγε στο μήνυμά του. «Κι όπως ξέρετε... το πιο δύσκολο όταν γυρίζεις μια ταινία, είναι να βγεις από το αυτοκίνητο!»
7 - 06/02/2005
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου