Δευτέρα 24 Νοεμβρίου 2008

Το τελάρο στην οθόνη



Της ΕΛΕΩΝΟΡΑΣ ΟΡΦΑΝΙΔΟΥ

«ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΜΕ ΤΟ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΡΕΝΙΟ ΣΚΟΥΛΑΡΙΚΙ»
Το 1928, ο Σαλβατόρ Νταλί συμφωνεί με τον φίλο και ομοϊδεάτη του Λουίς Μπουνιουέλ να γυρίσουν σε ταινία ένα όνειρό τους. Το φιλμ είναι ο περίφημος «Ανδαλουσιανός σκύλος», η πρώτη και καλύτερη υπερρεαλιστική ταινία, στην οποία φυσικά δεν υπάρχει κανένας Ανδαλουσιανός, πόσω μάλλον σκύλος! Ο Μπουνιουέλ άρχισε κάπως έτσι την αποδόμηση της αστικής τάξης και ο Νταλί συνέχισε στο ζωγραφικό του έργο την αποδόμηση του ανθρώπινου σώματος.

Ο Νταλί παρέμεινε ζωγράφος, όπως ο Αντονιόνι παρέμεινε σκηνοθέτης, παρά το γεγονός ότι -όπως ο ίδιος είχε δηλώσει λίγο πριν πεθάνει- θα έπρεπε να είναι ζωγράφος γιατί πάντα είχε περισσότερα να δείξει απ' όσα είχε να πει. Ο Πίτερ Γκρίναγουεϊ είναι και τα δύο, απλώς οι ταινίες είναι το ευρύτερα γνωστό του κομμάτι. Πρόσφατα ο θαυμασμός του για τον Ρέμπραντ και τον πίνακά του «Νυχτερινή περίπολος» έγιναν ταινία υπό τον τίτλο «Nightwatching»!

Η «διαπλοκή» της ζωγραφικής με το σινεμά δεν ξεκινάει, ούτε τελειώνει εδώ. Είναι σαφές ότι ο κινηματογράφος, για να γίνει τέχνη, βασίστηκε και στη ζωγραφική. Στο μακρύ δρόμο της αυτονόμησής του από την απλή καταγραφή εικόνων δανείστηκε αισθητικά στοιχεία και από αυτήν και από τις άλλες τέχνες, ώσπου σήμερα, με τη δύναμη που απέκτησε, επιστρέφει τα χρωστούμενα: ακούγεται πολύ φυσικό να περιγράφεται μια έκθεση ζωγραφικής σαν μια κινηματογραφική ταινία και ένα λογοτεχνικό κείμενο να γράφεται με κινηματογραφική γραφή.

Οι σκηνοθέτες, πλην των ελαχίστων εξαιρέσεων, δεν είναι φυσικά ζωγράφοι, ούτε οι ζωγράφοι είναι σκηνοθέτες. Ανταμώνουν όμως ενίοτε για να πουν σε φιλμ οι μεν τις ιστορίες των δε. Η τελευταία περίπτωση είναι υπόθεση ελληνική: η υπόθεση Γκρέκο.

Για τον σκηνοθέτη Γιάννη Σμαραγδή η ταινία για τον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο, που θα βγει εντός των επόμενων ημερών στις κινηματογραφικές αίθουσες, ήταν σχέδιο και όνειρο ζωής. Ενα λαμπρό καστ, με τον Βρετανό Νικ Ασντον στο ρόλο του ζωγράφου και τον Λάκη Λαζόπουλο σ' αυτόν του επιστήθιου φίλου και προστάτη του, μας ταξιδεύει από την Κρήτη στη Βενετία και από εκεί στον τελευταίο σταθμό, το Τολέδο. Ο σκηνοθέτης προσπαθεί να αναδείξει την προσωπική, ιδεολογική και καλλιτεχνική ωρίμανση του Γκρέκο και να εντάξει μια πραγματικά διαφορετική προσωπικότητα στην εποχή της.

Οι Ισπανοί

* Μετά τον Γκρέκο, το σινεμά θα καταπιαστεί με τον Νταλί, τον οποίο, σύμφωνα με πληροφορίες, θα υποδυθεί ο Αλ Πατσίνο στην ταινία του Αντριου Νίκολ «Ο Νταλί κι εγώ». Τα γυρίσματα, σε Ισπανία και ΗΠΑ, θα ξεκινήσουν τον ερχόμενο χρόνο. Ενας άλλος Ισπανός, ο Πικάσο, είναι ο πιο... δημοφιλής ζωγράφος του σινεμά, μαζί με τους Βαν Γκογκ και Γκογκέν, αλλά με το Οσκαρ να πηγαίνει στον τελευταίο, όταν τον υποδύθηκε ο Αντονι Κουίν. Οι λόγοι προφανείς: ο έντονος βίος τους, η τρέλα τους, η πέρα από κάθε κανόνα ζωή τους και, φυσικά, το έργο τους.

* Το 1996 ο Τζέιμς Αϊβορι κάνει μια από τις πιο αδιάφορες ταινίες του, το «Πέρα από τον Πικάσο», με τον Αντονι Χόπκινς να πρωταγωνιστεί στο ρόλο του ζωγράφου που ερωτεύεται ένα μοντέλο του.

Παντρεμένος, μπαίνει σαν σίφουνας στο ερωτικό παιχνίδι για να διαπιστώσει δέκα χρόνια μετά ότι ο έρωτάς του γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης από τη νεαρή κοπέλα. Κανείς δεν έμαθε περισσότερα για τον Πικάσο βλέποντας αυτή την ταινία, αφού δεν βλέπουμε καν τα έργα του! Ο γιος του ζωγράφου, Κλοντ, δεν επέτρεψε να χρησιμοποιήσουν ούτε αντίγραφα από πίνακές του, αναγκάζοντας τους παραγωγούς να βάλουν πίνακες που... έμοιαζαν με έργα του Πικάσο. Ο Κλοντ Πικάσο χαρακτήρισε την όλη παραγωγή γελοία. Ο Αϊβορι είχε ήδη απαντήσει: στο φιλμ ο υιός Πικάσο παρουσιαζόταν ως ένα κακομαθημένο ατάλαντο αγόρι που φθονούσε τον πατέρα του.

* Ο Πικάσο είναι εκ των πρωταγωνιστών και στην καλλιτεχνικά αδιάφορη ταινία του Μικ Ντέιβις «Μοντιλιάνι, ο καταραμένος ζωγράφος», με τον Αντι Γκαρσία. Στα καλλιτεχνικά πηγαδάκια των παρισινών καφέ, όπου ο Μοντιλιάνι, ο Πικάσο και η Φρίντα Κάλο συζητούν για τη μεταπολεμική τέχνη (είμαστε στο 1919), ξεσπά μια ερωτική αντιζηλία και ένα σκάνδαλο που θα επηρεάσει τους δύο άντρες και θα αλλάξει τη σχέση αλλά και την καλλιτεχνική τους πορεία.

* Αν ο Χόπκινς με τον Αϊβορι απέτυχαν και ο Γκαρσία με τον Ντέιβις δεν συζητήθηκαν καν, ο Κερκ Ντάγκλας υπό τον Βινσέντε Μινέλι τα πήγε εξαιρετικά στο «Πάθος για ζωή», όπου ερμήνευσε υποδειγματικά τον Βίνσεντ Βαν Γκογκ, δίνοντας ρεσιτάλ ερμηνείας στη σκηνή όπου ο ζωγράφος κόβει το αφτί του. Υποψήφιος το 1956 για Οσκαρ ερμηνείας, θεωρούνταν φαβορί, αλλά τελικώς το χρυσό αγαλματάκι το πήρε ο Γιουλ Μπρίνερ για το «Ο βασιλιάς κι εγώ». Αντιθέτως, βραβεύτηκε το αουτσάιντερ για το β' ανδρικό ρόλο, ο Αντονι Κουίν, ο οποίος στην ίδια ταινία υποδύθηκε τον Πολ Γκογκέν.

* Ο Βαν Γκογκ και ο αδερφός του Τεό, με τον οποίο ο καλλιτέχνης είχε μια πολύ ιδιαίτερη σχέση, πρωταγωνίστησαν και στην ταινία του Ρόμπερτ Αλτμαν «Βίνσεντ και Τεό», με τον Τιμ Ροθ να υποδύεται το διάσημο ζωγράφο, ενώ ο Πολ Γκογκέν ήταν ο ήρωας της ταινίας «Λύκος στην πόρτα» με τον Ντόναλντ Σάδερλαντ.

* Ταινία έγινε και ο Μιχαήλ Αγγελος, από τον σκηνοθέτη Κάρολ Ριντ, το 1965. Ο Τσάρλτον Ιστον δίνει μια πολύ καλή ερμηνεία, ενώ σ' ένα μικρό ρόλο μπορεί κανείς να αναγνωρίσει και την Ελένη Ανουσάκη, η οποία τότε ξεκινούσε καριέρα στην Τσινετσιτά.

Η υπόθεση επικεντρώνεται στη συγκρουσιακή σχέση του καλλιτέχνη με τον πάπα, με αφορμή τη δημιουργία της Καπέλα Σιξτίνα. Επιτυχής η ανάπλαση της εποχής και η σκιαγράφηση του χαρακτήρα του μεγάλου δασκάλου, όπως μας φανερώνεται μέσα από τις ιστορικές πηγές και το ομώνυμο βιβλίο του Ιρβινγκ Στόουν.

Ερωτας και πάθη

* Ταινία, και μάλιστα πολύ αξιόλογη, έγινε και ο Γιοχάνες Βερμέερ, ο οποίος είναι γνωστός παγκοσμίως για τον πίνακα του «Το κορίτσι με το μαργαριταρένιο σκουλαρίκι».

Ολόκληρη η ταινία του Πίτερ Γουέμπερ, που έχει τον ίδιο τίτλο, επικεντρώνεται σε αυτόν τον πίνακα, που απεικονίζει την υπηρέτρια του σπιτιού, την οποία ο ζωγράφος ερωτεύεται και κάνει μούσα του. Η Σκάρλετ Γιόχανσον είναι η ταπεινή υπηρέτρια που ζει στο περιθώριο της ζωής του σπιτιού του καλλιτέχνη, αλλά έχει την ευαισθησία να αντιληφθεί ότι, αν καθαρίσει τα τζάμια του ατελιέ του, όπως τη διατάζει η σύζυγός του, θα αλλάξει το φως του δωματίου!

* Η ερωτική επιθυμία βρίσκεται στο επίκεντρο και της ταινίας «Η αγάπη είναι ο διάβολος» για τη ζωή και το έργο του Φράνσις Μπέικον. Βρισκόμαστε στη δεκαετία του '60 και ο Μπέικον συνάπτει μια άκρως επικίνδυνη ερωτική σχέση με ένα νεαρό που εισέβαλε στο σπίτι του για να τον ληστέψει. Οι συνέπειες αυτής της σχέσης, λένε οι ειδικοί, αντανακλούν στο έργο του.

* Πολλοί μεγάλοι ζωγράφοι πάλεψαν και ηττήθηκαν από τους δαίμονές τους. Ενας απ αυτούς ήταν ο Τζάκσον Πόλοκ, τη ζωή του οποίου έκανε ταινία ο ηθοποιός Εντ Χάρις («Πόλοκ ο ασυμβίβαστος»). Βλέπετε, είχαν τον ίδιο δαίμονα, το αλκοόλ, και μια φυσική ομοιότητα που επηρέασε τον ηθοποιό, οδηγώντας τον στα επικίνδυνα μονοπάτια της ταύτισης. Αφού ερμήνευσε καταπληκτικά και την τελευταία σκηνή, της αυτοκτονίας του καλλιτέχνη το 1956, αποφάσισε να κάνει αποτοξίνωση!

* Εξαιρετική ήταν η ερμηνεία και της Σάλμα Χάγεκ στην ταινία «Φρίντα» της Τζούλι Τέιμορ, για τη ζωή και το έργο της διάσημης Μεξικανής ζωγράφου Φρίντα Κάλο.

Εξι υποψηφιότητες για Όσκαρ και δύο βραβεία για την ταινία στην οποία ψυχογραφείται μια καλλιτέχνις μοναδική, που πέρασε τη ζωή της ανάπηρη, με δυσβάσταχτους πόνους και μετουσίωσε το μαρτύριό της σε τέχνη, συναναστράφηκε από τον Τρότσκι και τον Μπρετόν έως τον Ροκφέλερ, και που παντρεύτηκε τον διάσημο συμπατριώτη της, τον ζωγράφο Ντιέγκο Ριβέρα.

* Ανάπηρος επίσης, και λάτρης της ζωής, ήταν άλλος ένας μεγάλος ζωγράφος που πέρασε στο σινεμά, ο Τουλούζ Λοτρέκ. Μπορεί να μην ήταν πρωταγωνιστής στο «Μουλέν Ρουζ» του Μπας Λούρμαν, αλλά ο ηθοποιός Τζον Λεκιζάμο που τον υποδύθηκε έδωσε υπόσταση στο ρόλο και πολλά στοιχεία από τον αληθινό τρόπο ζωής του, δίπλα στα κορίτσια των καμπαρέ και των κακόφημων συνοικιών του Παρισιού.

Η ταινία μάς μεταφέρει στο 1900. Ενας νεαρός άγγλος ποιητής (τον υποδύεται ο Γιούαν ΜακΓκρέγκορ) παρακινείται από τον Τουλούζ Λοτρέκ να γράψει ένα μιούζικαλ για το καμπαρέ «Μουλέν Ρουζ». Εκεί θα γνωρίζει την πιο διάσημη πεταλούδα της νύχτας, τη Σατίν (Νικόλ Κίντμαν), και θα παραδοθεί στη σαγήνη της μποέμ ζωής της Μονμάρτης, ακριβώς όπως και ο διάσημος ζωγράφος.

* Ο Λοτρέκ είχε ήδη γίνει ταινία από τον Ροζέ Πλανσόν ενώ κινηματογραφικές απόπειρες έγιναν και για τον Καραβάτζιο στην ομώνυμη ταινία του Ντέρεκ Τζάρμαν και για τον ισπανό Φρανσίσκο Γκόγια στο «Φάντασμα του Γκόγια» του Μίλος Φόρμαν.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, στις ταινίες, όλοι αυτοί οι ζωγράφοι ήταν αληθινοί αλλά το έργο τους ανερμήνευτο. Μια τέχνη δεν είναι απαραίτητα κατάλληλη για να ερμηνεύσει μια άλλη.


7 - 28/10/2007



Δεν υπάρχουν σχόλια: