Παρασκευή 28 Νοεμβρίου 2008

Οι Αμερικανοί ξανάρχονται!


Οταν το αεροπλανοφόρο «Στένις» έφθασε στο ναύσταθμο του Περλ Χάρμπορ στη Χαβάη , στις 20 Μαΐου, οι θαλασσινοί σύντροφοί του, του στόλου του Ειρηνικού , σφύριξαν για να το υποδεχθούν, όπως επιβάλλουν οι κανόνες που γνωρίζει και ο τελευταίος αμερικανός ναύτης από τη Γιούτα.
Ο οποίος ναύτης, σε αυτό το ταξίδι του Στένις, πήρε αυτόγραφο από τον Μπεν Αφλεκ και τον Αλεκ Μπόλντουιν, είδε λαμπερές σταρ και πανέμορφα μοντέλα και βεβαίως ήπιε τζάμπα μπίρα.

Βλέπετε, ο παραγωγός Τζέρι Μπρουκχάιμερ είχε φροντίσει να «εξαγοράσει » για πέντε εκατομμύρια δολάρια τον αμερικανικό στόλο, προκειμένου να προβάλλει πρώτη φορά την ταινία του «Περλ Χάρμπορ» πάνω σε ένα αεροπλανοφόρο στο ίδιο σημείο που άρχισαν, ή, κατ' άλλους, που τέλειωσαν όλα. Στις 31 του μηνός, το «Περλ Χάρμπορ» προβάλλεται και στη χώρα μας, φιλοδοξώντας να συνεχίσει την εισπρακτική επιτυχία που έχει στις ΗΠΑ.

Περίεργη διαπλοκή

Η ταινία του Μάικλ Μπέι («Αρμαγεδδών», «Ο βράχος», «Τα κακά παιδιά»), λεν οι κριτικοί, δεν είναι και κανένα αριστούργημα. Αλλά εκεί στην Αμερική το σινεμά -δηλαδή το Χόλιγουντ- ο στρατός και το έθνος βρίσκονται από την εποχή της «Γέννησης ενός Εθνους» του Γκρίφιθ σε μια περίεργη διαπλοκή: η «βαριά» κινηματογραφική βιομηχανία και ο νούμερο 1 αξιοσέβαστος θεσμός νίπτουν το ένα το χέρι του άλλου και οι δύο μαζί το πρόσωπο της πολυπολιτισμικής Αμερικής, κάνοντάς την έθνος δυναμικό.

Στην πραγματικότητα, η Χαβάη του Περλ Χάρμπορ ποτέ δεν εξέφρασε τη χαρά της που αποτελεί κομμάτι των Ηνωμένων Πολιτειών. Και πολλοί στο Τέξας θρηνούν τη μέρα του Αλαμο, όταν όλη η υπόλοιπη Αμερική ανοίγει σαμπάνιες για την προσάρτηση της πολιτείας του πετρελαίου.

Η Λουιζιάνα και η Μοντάνα έχουν τους δικούς τους οπαδούς υπέρ της ανεξαρτησίας. Σε όλο το νότο υπάρχουν πόλεις που στις 4 Ιουλίου πενθούν για τη νίκη των βορείων.

Και ναι μεν την τελική λύση την έδωσε ο στρατός, αλλά την ουσιαστική ένωση την ανέλαβαν μερικές δεκαετίες αργότερα η «Καλύβα του Μπάρμπα Θωμά» και το σινεμά.

*Οι κινηματογραφικές εικόνες ποτέ δεν ήταν αθώες, ακόμη και την εποχή του Γκρίφιθ που δείχνει τον αμερικανικό εμφύλιο μέσα από τα μάτια μιας οικογένειας λευκών που κινδυνεύουν από τους μαύρους. Το όλο θέμα «διευθετεί» διά του απαγχονισμού, η οργάνωση Κου Κλουξ Κλαν.

*Και στο «Οσα παίρνει ο άνεμος» του Βίκτορ Φλέμινγκ η ματιά είναι «λευκή», απλώς εδώ ο ρατσισμός λειτουργεί απ' την ανάποδη: Οι καλοί, και ανίκανοι να υπερασπιστούν τον εαυτό τους, μαύροι αγαπούν ακόμη και ελεύθεροι τα λευκά αφεντικά τους.

Η διαφορά της κινηματογραφικής οπτικής είναι απλώς η αλλαγή της πολιτικής ματιάς πάνω στο θέμα.

*Δεν υπάρχει, δε, χαρακτηριστικότερο παράδειγμα από αυτό της εμπλοκής της Αμερικής στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο: η πολιτική ηγεσία των ΗΠΑ θέλει να συμμετάσχει, αλλά το εξαιρετικά δημοφιλές στους πολίτες δόγμα Μονρόε καθιστά ανεδαφική κάθε προσπάθεια επέμβασης.

Ο πρόεδρος Γούντροου Ουίλσον, ωστόσο, βρήκε τη συνταγή και ο Σεσίλ ντε Μιλ έκανε την επιθυμία του ταινία.

*Με τη «Ζαν ντ' Αρκ» του, ο διάσημος σκηνοθέτης και παραγωγός τάχθηκε υπέρ της επέμβασης, ενώ το ίδιο έπραξε και ο Γκρίφιθ με τις «Καρδιές του κόσμου».

Η καταβύθιση του «Λουζιτάνια» έδωσε την αφορμή και η Αμερική κατέκτησε τον κόσμο. Οχι με τον στερεότυπο ευρωπαϊκό τρόπο, προσαρτώντας εδάφη, αλλά εξάγοντας πολιτική και σινεμά, πολλές φορές τα δύο σε ένα.

Ο αμερικανικός στρατός ήταν κι εδώ ο μεγάλος φίλος του Χόλιγουντ, που έκανε τους μύθους του ιστορία προς εσωτερική και διεθνή κατανάλωση.

Το Φαρ Ουέστ και τα γουέστερν άρεσαν στους κουρασμένους από τον πόλεμο ευρωπαίους στρατιώτες, όσο και στους αμερικανούς μετανάστες που αναζητούσαν ρίζες σε έναν τόπο μακριά από τη Βρετανία, την Ιρλανδία, τη Γερμανία, την Ολλανδία και την Ιταλία.

Τα γουέστερν

Ομως, οι κινέζοι πιονέροι των σιδηροδρόμων απουσιάζουν από τις ταινίες αυτές. Οι ιθαγενείς Αμερικανοί είναι άγριοι. Οι μαύροι είναι ελάχιστοι, ταπεινοί και δευτεραγωνιστές, ενώ οι κυρίαρχοι Αγγλοσάξονες της Ομοσπονδίας λάμπουν πάνω στ' άλογά τους.

*Ο Τόμας Χάρπερ Λινς (και στη συνέχεια ο Τζον Φορντ) είναι ο σκηνοθέτης που κάνει με το γουέστερν την Αγρια Δύση παρελθόν όλων των Αμερικανών και την επέλαση του ιππικού μέσα στη σκόνη των αλόγων άγγελμα σωτηρίας των καλών λευκών από τους κακούς Ινδιάνους. Ταινίες τέτοιου είδους ήταν η χαρά και του μεσοπολέμου για το Χόλιγουντ, που είχε αποβάλει από τους κόλπους του ανθρώπους που θα μπορούσαν να ανανεώσουν το σινεμά, και να προβληματίσουν, σαν τον Ορσον Ουέλς και τον Τσάρλι Τσάπλιν.

*Ο κώδικας Χέιζ μεσουρανούσε με τις απαγορεύσεις του και ο Σαρλό επέκρινε πολύ τον Χίτλερ και τον Μουσολίνι για να είναι αρεστός σε μια πολιτική τάξη που θεωρούσε εχθρούς τους μπολσεβίκους περισσότερο από τον φασισμό.

*Μόλις δύο εβδομάδες μετά την είσοδο της Αμερικής στον πόλεμο, με την επίθεση στο Περλ Χάρμπορ, ο πρόεδρος Φρανγκλίνος Ρούσβελτ διόρισε κυβερνητικό εκπρόσωπο για την οργάνωση ταινιών πολέμου. Το Χόλιγουντ ανταποκρίθηκε, δίνοντας στο έθνος ένα από τα πιο πολύφερνα παιδιά του, τον Φρανκ Κάπρα.

*Ο δαιμόνιος σκηνοθέτης δημιούργησε μια σειρά ντοκιμαντέρ με το γενικό τίτλο «Γιατί πολεμάμε», προβάλλοντας τον άτρωτο αμερικανικό στρατό και εξηγώντας με τον πιο απλοϊκό τρόπο κάθε συμμαχική ήττα.

*Ακόμη και η «Καζαμπλάνκα» που γυρίστηκε το 1942 εντάσσεται, από μια πλευρά, σε αυτό το πλέγμα των ταινιών που εξηγούν στο λαό γιατί πρέπει να θυσιάσει τα παιδιά του.

*Ο Ζορζ Σαντούλ, στην Ιστορία του Παγκόσμιου Κινηματογράφου, υπογραμμίζει ότι την ίδια εποχή γυρίζονται και ταινίες με έντονο θρησκευτικό περιεχόμενο, διότι και εκεί η θρησκεία πήγαινε πάντα με την πατρίδα. Οσο για τον πόλεμο, για το σινεμά δεν τελείωσε το 1945. Απλώς διεκόπη: Το 1949 η «Ιβοζίμα» υπενθυμίζει ότι οι κίτρινοι πρέπει να πεθαίνουν από καλούς αμερικανούς στρατιώτες.

*Βεβαίως, όσο το σινεμά ενηλικιωνόταν τόσο πιο δύσκολο γινόταν, ακόμη και για το Χόλιγουντ, να πει με εικόνες «πολέμα και μη ρωτάς». Ομως οι όποιες διακριτικές φωνές σκεπάζονταν από τα γιούπι των αμερικανών στρατιωτών της Κορέας μπροστά στην αιώνια γυναίκα, την Μέριλιν Μονρόε, που επισκέπτεται το 1954 το στρατό που πολεμά τον κόκκινο εχθρό δυό χιλιάδες μίλια μακριά από την Καλιφόρνια, στον 38ο παράλληλο, για την «ελευθερία του κόσμου» όπως λέει ο Τζον Γουέιν στα «Πράσινα μπερέ» σε έναν μικρούλη Κορεάτη.

Ο καουμπόι έγινε πια στρατιώτης, μόνο που το Ουέστ ήταν πολύ μακριά και όλοι οι Ινδιάνοι είχαν αποδεκατιστεί από χρόνια. Είχαν απομείνει μόνο κάτι ιθαγενείς σύμμαχοι σαν εμάς...

*Αλλος ένας διάσημος «κάουμποϊ», ο εξαιρετικός Τζον Φορντ, γύρισε το προπαγανδιστικό φιλμ «Αυτή είναι η Κορέα». Η Κορέα του Τζον Φορντ ήταν η Κορέα των Αμερικανών. Αλλά το Βιετνάμ τους έγινε συνώνυμο της απίστευτα μεγάλης ήττας...

Στο Βιετνάμ

Οχι ότι δεν πήγε ο Μπομπ Χόουπ να διασκεδάσει με τα ανέκδοτά του τους φαντάρους, ούτε ότι δεν γυρίστηκαν ταινίες που προσπαθούσαν να πείσουν ότι η επόμενη κίνηση των Σοβιετικών θα είναι η κατάληψη του χωριού Μάντεν στη νότια Καρολίνα - το Χόλιγουντ έκανε ό,τι μπορούσε και πάλι στις υπηρεσίες του προέδρου Νίξον.

*Αλλά οι νεκροί Αμερικανοί ήταν πολλοί. Στρατός και Χόλιγουντ απέτυχαν μαζί, πρώτη φορά, κι ορκίστηκαν να μην ξανακάνουν το ίδιο λάθος.

Κι ο Ρίτσαρντ Γκιρ όταν πήγε στο Κόσοβο για να ενισχύσει το φρόνημα των Αμερικανών, ήξερε ότι οι «παράπλευρες απώλειες» θα αφορούσαν την άλλη πλευρά.

Διασχίζοντας μαζί τον κόσμο, οι φορείς της αμερικανικής κουλτούρας έμαθαν να μην εκτίθενται. Για το Χόλιγουντ, εξάλλου, «it's only a moovie».

Ακριβώς όπως και για τις οθόνες των σύγχρονων αμερικανικών βομβαρδιστικών.


ΕΛΕΩΝΟΡΑ ΟΡΦΑΝΙΔΟΥ


ART & ΘΕΑΜΑΤΑ - 19/08/2001

1 σχόλιο:

Ανώνυμος είπε...

Στο Αφγανιστάν σήμερα τί γίνεται; Οι Αμερικανοί δεν ελέγχουν τίποτα, φυσικά δεν μπορεί να διεισδύσει η κουλτούρα τους λόγω της φονταμενταλιστικής οπτικής της θρησκείας από τους Αφγανούς και κανένας σταρ δεν μπορεί να αναπτερώσει το ηθικό των χαμένων. Ετοιμάζονται για αποχώρηση. Μ αρέσουν τα κινηματογραφικά ...Θα επανέλθω