Κερδισμένοι στη μετάφραση

Της ΕΛΕΩΝΟΡΑΣ ΟΡΦΑΝΙΔΟΥ

BABEΛ

Τη «χρυσή σφαίρα» καλύτερης ξένης ταινίας πήρε -ως γνωστόν- φέτος η... αμερικανική «Γράμματα από την Ιβοτζίμα» , του εξαιρετικά ταλαντούχου και φυσικά τελείως Αμερικανού Κλιντ Ιστγουντ, διότι είναι, με εξαίρεση δύο τρεις σκηνές, γυρισμένη στα ιαπωνικά. Υποψήφια για το ίδιο βραβείο ήταν και η επίσης ξενόγλωσση ταινία του Μελ Γκίμπσον «Apocalypto».

Κι αν ακούγεται αυτό παράδοξο, σκεφτείτε ότι στα Οσκαρ την ερχόμενη Κυριακή θα γίνουν τα ανάποδα: ο Ιστγουντ θα διαγωνιστεί στη μεγάλη κατηγορία, της καλύτερης ταινίας, και όχι στην ξενόγλωσση, διότι η αμερικανική ακαδημία δεν επιτρέπει να διαγωνιστεί στην κατηγορία των ξενόγλωσσων φιλμ ταινία που κατασκευάστηκε στην Αμερική.

Λίγα χρόνια πριν, ο Μελ Γκίμπσον με την ταινία του τα «Πάθη του Χριστού» είχε κερδίσει υποψηφιότητες για φωτογραφία , μουσική και μέικ απ, αλλά όχι για ξένη ταινία, μολονότι οι ηθοποιοί μιλούσαν απταίστως την... αραμαϊκήν. Η Ενωση Ξένων Ανταποκριτών επανέφερε το θέμα της δημιουργίας κατηγορίας για ξενόγλωσσα φιλμ ασχέτως εθνικότητας. Η Ακαδημία απάντησε ότι δεν υπάρχουν κονδύλια και το θέμα θεωρήθηκε λήξαν. Νωρίτερα όμως η Αμερικανική Ενωση Κριτικών βράβευσε τον αριστουργηματικό «Λαβύρινθο του Πάνα» του Μεξικανού Γκιγιέρμο ντελ Τόρο κι ας τον έριξε ο θείος Οσκαρ εκεί που του έπρεπε, στην υποψηφιότητα της καλύτερης ξένης ταινίας, δηλαδή στη β' εθνική.

Πολύ μπερδεμένα τα κινηματογραφικά πράγματα στην Αμερική, με σοβαρές φωνές να ζητούν την απενοχοποίηση των υποτίτλων, ποντάροντας στο ασύνηθες γεγονός ότι διάσημοι σκηνοθέτες (Ιστγουντ, Γκίμπσον) γυρίζουν με αμερικανικά κεφάλαια ξενόγλωσσες ταινίες, τις οποίες οι αμερικανοί πολίτες καλούνται να δουν με υπότιτλους και η Ακαδημία να ψηφίσει! Οι υποστηρικτές των... υποτίτλων, κυρίως δημοσιογράφοι μεγάλων εφημερίδων, καλλιτέχνες και άνθρωποι των γραμμάτων, καθώς και διανομείς ευρωπαϊκών ή ασιατικών ταινιών σε καλλιτεχνικό κύκλωμα, υπενθυμίζουν ότι το «Τίγρης και δράκος» του Ανγκ Λι, το 2001, σε άπταιστα κινεζικά, μάζεψε δέκα υποψηφιότητες στα Οσκαρ και έκανε 120 εκατ. δολάρια. Αρα; Αρα, λένε, είναι θέμα καλού σινεμά, μάρκετινγκ και επενδύσεων.

Βαβέλ και στο σινεμά

«Το τείχος έπεσε» είχαν γράψει οι «Νιου Γιορκ Τάιμς» και η Σόνι που είχε αναλάβει τη διανομή της ταινίας δεν πίστευε την καλή της τύχη. Βεβαίως, το θαύμα δεν ξανάγινε. Η αμέσως καλύτερη ταινία σε εισιτήρια ήταν τα «Ιπτάμενα στιλέτα» του Ζανγκ Γιμού, που απέφερε το 2004 μόλις 11 εκατ. δολάρια.

Ο Ανγκ Λι ξανάκοψε εισιτήρια, αλλά με τα «Μυστικά του Brokeback Mountain» γυρισμένα στα αγγλικά! Οπως και πάρα πολλοί άλλοι χαρισματικοί σκηνοθέτες που από τις αρχές του αιώνα ταξιδεύουν προς Δυσμάς, ο Ντελ Τόρο και ο Ανγκ Λι έχουν ήδη καταθέσει την ιδιοφυή ματιά τους γυρίζοντας αμερικανικές ταινίες.

Φέτος, άλλωστε, στα Οσκαρ παίζει με πολύ σοβαρές προοπτικές, σε τρεις κατηγορίες, μια πολύγλωσση ταινία, η «Βαβέλ» του Αλεχάντρο Γκονζάλες Αναρίτου. Ακόμη και οι κλασικοί αντιπρόσωποι του εμπορικού σινεμά ενέταξαν σε ταινίες σαν τον «Τελευταίο σαμουράι» με τον Τομ Κρουζ, χάριν της αληθείας ή της αληθοφάνειας, σκηνές με ιαπωνικά ή γαλλικά και αντίστοιχους αμερικανικούς υπότιτλους. Μαζί τους και ένας ενθουσιασμένος κόσμος της διανόησης που θεωρεί ότι το θέμα του ταμπού της ξένης γλώσσας και της ξένης ταινίας θα αλωθεί εκ των έσω, από αμερικανούς κινηματογραφιστές που θα τολμούν. Και η Ακαδημία μαζί με τα στούντιο θα αναγκάζονται να τους βραβεύουν!

Θα γίνουν έτσι τα πράγματα; Το Χόλιγουντ θα μπορούσε να έχει τους λόγους του: Ηδη από το τέλος της δεκαετίας του '90 βλέπει τις γιγάντιες αγορές της Ασίας, της Ρωσίας με απεριόριστη όρεξη! Εχοντας εμπλακεί πλέον και στη χρηματοδότηση ταινιών που έκαναν επιτυχία και στις ντόπιες αγορές αλλά και παγκοσμίως, όπως το κορεατικό «Shadowless sword» και το κινεζικό «Kung Fu Hustle», η Μέκκα του σινεμά ξέρει ότι είναι πολλά τα λεφτά για να τ' αφήσει. Η Sony και η Ντίσνεϊ δραστηριοποιούνται έντονα στις αγορές του Μεξικού και της Ινδίας, η Γιουνιβέρσαλ τα τελευταία τέσσερα χρόνια χρηματοδοτεί ταινίες στην Κεντρική Ευρώπη και τη Νότιο Αμερική, ενώ η 20th Century Fox κάνει επενδύσεις στη Βραζιλία, την Κίνα, την Κορέα και τη Ρωσία. Στις δύο τελευταίες αγορές αναπτύσσεται και η New Line. Η Κίνα μάλιστα, θεωρείται το νέο Ελντοράντο.

Η Sony που χρηματοδοτεί κινεζικές ταινίες τα τελευταία εννιά χρόνια έχει ήδη στο ενεργητικό της δώδεκα ταινίες, στην παραγωγή των οποίων συμμετέχει με το 30%-40% των κεφαλαίων. Βέβαια, στις χώρες αυτές τις πρώτες θέσεις σε εισιτήρια καταλαμβάνουν ντόπιες παραγωγές και σε καμιά περίπτωση ο Scooby Doo 2! Κι ας προσπαθεί το Χόλιγουντ, έναν αιώνα τώρα, να ρίξει το ταμπού των υπότιτλων! Το μόνο που κινείται ευέλικτα, χωρίς κανένα γλωσσικό ή πολιτισμικό εμπόδιο, είναι το χρήμα!

7 - 18/02/2007