ΑΡΘΟΥΡ ΜΙΛΕΡ Ο αταίριαστος

της Ελεωνόρας Ορφανίδου

Στις 11 Φεβρουαρίου η βρετανική εφημερίδα «Daily Star» ανακοίνωσε στους αναγνώστες της το θάνατο του Αρθουρ Μίλερ, υπό τον τίτλο «Πέθανε ο πρώην σύζυγος της Μέριλιν». Υποτιμητικό για το μέγεθος του ανδρός;Το «ναι» είναι μια σωστή αλλά βιαστική για την περίπτωση απάντηση!Αυτή η «λεπτομέρεια» περιλαμβανόταν εκτενώς στα βασικά στοιχεία του ρεπορτάζ σε όλα τα μέσα ενημέρωσης του πλανήτη! Και δεν μπορείς να κατηγορήσεις για λαϊκισμό εφημερίδες σαν τους «Times» και τους «Financial Times», που επέλεξαν να βάλουν στα πρωτοσέλιδά τους φωτογραφίες από την χρυσή εποχή του ζευγαριού.Γιατί όμως η εμμονή σύνδεσης, ακόμη και στο θάνατο, των δύο αυτών ονομάτων; Στο συλλογικό αμερικανικό ασυνείδητο η Μέριλιν Μονρόε παντρεύτηκε δύο κορυφαία στον αντίποδά τους σύμβολα της Αμερικής, τον «παντοδύναμο» παίκτη του μπέιζμπολ Τζο Ντι Μάτζιο και τον «πανέξυπνο» δραματουργό Αρθουρ Μίλερ. Εδώ το περίφημο αμερικανικό όνειρο σε όλο του το μεγαλείο, εδώ και ο εφιάλτης. Οι γάμοι διαλύθηκαν, η ωραία πέθανε! Πέραν αυτού, το απόλυτο λαϊκό είδωλο είναι πιο ισχυρό ακόμη και από τον καλύτερο εκπρόσωπο της διανόησης, ειδικά αν έχει αυτοκτονήσει, οπότε μετατρέπεται και σε μάρτυρα!Ο Αρθουρ Μίλερ δεν έτρεφε ψευδαισθήσεις ούτε για το αμερικανικό όνειρο, ούτε για τους μάρτυρες. Από την περίοδο του μεγάλου κραχ, που κατέστρεψε την οικογένειά του, ήξερε ότι ήταν και τα δυο μια μεγάλη αυταπάτη. «Ο θάνατος του εμποράκου», το «Ηταν όλοι τους παιδιά μου», «Οι μάγισσες του Σάλεμ», το «Ψηλά απ' τη γέφυρα» μιλούν για την άλλη Αμερική. Γιατί τότε παντρεύτηκε τη σταρ των σταρ; Δημοσιογράφος των «Νιου Γιορκ Τάιμς» δίνει μάλλον τη σωστή, απλή απάντηση:«Ποιος δεν θα ερωτευόταν ένα τέτοιο κορίτσι»; Ο γάμος έγινε το 1956.Η Μέριλιν Μονρόε απέκτησε τον Πυγμαλίωνά της, ο οποίος αντ' αυτής δήλωνε στον τύπο: «Η κυρία Μίλερ αποφάσισε να γυρίζει μια ταινία κάθε δεκαοκτώ μήνες, και να κάνει γυρίσματα που δεν θα διαρκούν περισσότερες από οκτώ εβδομάδες». Στην ερώτηση του δημοσιογράφου τι θα κάνει τον υπόλοιπο καιρό, ο Μίλερ απαντούσε:«Θα κάνει την κυρία Μίλερ, είναι δουλειά με πλήρες ωράριο». Πολύ σύντομα η κυρία Μίλερ δεν θα μπορούσε να κάνει ούτε αυτή ούτε καμιά άλλη δουλειά , χαμένη στον κόσμο των βαρβιτουρικών.Σε μια από τις τελευταίες μεγάλες προσπάθειές του να την κρατήσει στον πραγματικό κόσμο, ο Μίλερ έγραψε το πρώτο του κινηματογραφικό σενάριο. Ηταν στα 1961, η ταινία ήταν «Οι αταίριαστοι», σκηνοθέτης της ο Τζον Χιούστον και συμπρωταγωνιστές ο Κλαρκ Γκέιμπλ και ο Μοντγκόμερι Κλιφτ. Τα γυρίσματα στη Νεβάδα μια μεγάλη τραγωδία, η ταινία έπιασε πάτο εισπρακτικά, αλλά η Μέριλιν έδωσε την καλύτερη ερμηνεία της καριέρας της. Ο ιστορικός του κινηματογράφου Κιθ Ρίντερ τη χαρακτηρίζει μια νεκρόπολη του Χόλιγουντ της δεκαετίας του '50. Ο Γκέιμπλ πέθανε δεκαπέντε μέρες μετά το τέλος των γυρισμάτων, ο Κλιφτ είχε αρχίσει ήδη την κατάχρηση χαπιών και αλκοόλ που τον οδήγησαν στο θάνατο έξι χρόνια μετά και η Μέριλιν εμφανιζόταν τελευταία φορά στο κοινό. Δυο χρόνια νωρίτερα ο Μίλερ παρότρυνε τη Μέριλιν να παίξει στο «Μερικοί το προτιμούν καυτό», ως θεραπεία από την κατάθλιψη που είχε πάθει εξαιτίας μιας αποβολής. Ηταν τόσο χάλια που οι σκηνές γυρίζονταν σαράντα φορές. Ο Κέρτις και ο σκηνοθέτης Μπίλι Γουάιλντερ δεν ήθελαν να τη βλέπουν μπροστά τους. Εγκυος έμεινε και στους «Αταίριαστους», αλλ' απέβαλε ξανά. Ηταν η αρχή του τέλους για το ζευγάρι, αλλά και για τη Μέριλιν , παρά τη συμπαράσταση όλων που την περίμεναν επί ημέρες να εμφανιστεί στα πλατό για να τελειώσει η ταινία. Οπως είχε δηλώσει λίγο πριν πεθάνει ο Γκέιμπλ... «οι αταίριαστοι δεν θα μπορούσαν να έχουν πιο ταιριαστό τίτλο. Κανένας από μας δεν θα 'πρεπε να βρίσκεται στο ίδιο δωμάτιο με τον άλλο. Ο Μίλερ, η Μέριλιν, ο Μόντι Κλιφτ. Είναι όλοι τους παλαβοί... ένα χάος».Το αδιέξοδο το είχε καταλάβει και ο Μίλερ. Επειτα από λίγο καιρό ανακοινώθηκε το διαζύγιο. Είχε προηγηθεί η απογοήτευσή του από το ειδύλλιο της Μέριλιν με τον Ιβ Μοντάν, στα γυρίσματα της ταινίας «Let's make love». Αυτός και η Σιμόν Σινιορέ παρακολουθούσαν αμήχανοι τους δύο ερωτευμένους που μετά βίας κρατούσαν τα προσχήματα και διάβαζαν από τα λαϊκά περιοδικά γαργαλιστικές λεπτομέρειες. Η Σιμόν Σινιορέ έδωσε αρκετό καιρό μετά συχωροχάρτι στον άπιστο σύζυγό της, λέγοντας: «Αν ήμουν άντρας και εγώ θα ερωτευόμουν τη Μέριλιν». Ο Μίλερ παρέμεινε σιωπηλός. Λίγες φορές αναφέρθηκε στη σχέση του με την ξανθιά θεά. Το 1992, σε μια γαλλική εφημερίδα, εξομολογείται: «Η Μέριλιν ήταν αυτοκαταστροφική. Ολη μου η ενέργεια και η προσοχή ήταν αφιερωμένη στην προσπάθεια να τη βοηθήσω να λύσει τα προβλήματά της. Δυστυχώς δεν είχα μεγάλη επιτυχία». Γύρισε πίσω στα γραπτά του, «παίρνοντας» από τους «Αταίριαστους» τη φωτογράφο του «Μάγκνουμ» Ινγκε Μόρατ, με την οποία έζησε μαζί έως το θάνατό της το 2002. Το σινεμά όμως δεν το άφησε πίσω. Αλλωστε είχε «θητεύσει» σε αυτό πριν γνωρίσει τη Μέριλιν. Η στενή του σχέση με τον Ηλία Καζάν μετρούσε αρκετά χρόνια, από την εποχή που ο διάσημος σκηνοθέτης ανέβασε στο θέατρο το «Ηταν όλοι τους παιδιά μου» και το «Θάνατο του εμποράκου». Τη σχέση τους δεν διέκοψε ούτε η διαφορετική στάση που κράτησαν στις μακαρθικές διώξεις. Λέγεται δε ότι μόνο στον Μίλερ έδωσε ο Καζάν εξηγήσεις για τη συμπεριφορά του. Κι ο μεν Καζάν γύρισε το «Λιμάνι της αγωνίας» , ο δε Μίλερ έγραψε για τον μακαρθισμό τις «Μάγισσες του Σάλεμ». Το σενάριο για την ομότιτλη ταινία το έγραψε το 1996, και τον πρώτο αντρικό ρόλο ερμήνευσε ο γαμπρός του, Ντάνιελ Ντέι Λιούις, σύζυγος της κόρης του Ρεβέκκας. Για το σινεμά έκανε επίσης τα «Everybody wins» και «An enemy of the people».Για την τηλεόραση έγραψε αρκετές φορές, μεταξύ αυτών και το πετυχημένο «Playing for time». Πρόσφατα έγινε ταινία το μυθιστόρημά του «Focus», με τους Γουίλιαμ Μέισι και Λόρα Ντερν. Πρόκειται για ένα δριμύ κατηγορώ στον αντισημιτισμό της Αμερικής του 1945.Ο Μίλερ ανακοίνωσε τα περασμένα Χριστούγεννα ότι στο τέλος Φεβρουαρίου θα παντρευόταν τη συμβία του, την 34χρονη ζωγράφο Αγκνες Μπάρλεϊ. Δεν πρόλαβε. Είχε προλάβει όμως να «ξαναγυρίσει» στη Μέριλιν, μέσω του τελευταίου θεατρικού του έργου «Finishing the picture». Η ηρωίδα, μια ευάλωτη καλλιτέχνις, δεν μπορεί να δουλέψει γιατί ο άντρας της δεν μπορεί να τη στηρίξει. Ισως τελικώς τα λαϊκά έντυπα να έχουν δίκιο: ετοιμοθάνατος ο Μίλερ ζήτησε να περάσει τις τελευταίες ημέρες της ζωής του στο αγρόκτημα που αγόρασε στο Κονέκτικατ, τότε που οι χαμογελαστές φωτογραφίες του με τη Μέριλιν ανήκαν στο τώρα. Πώς του το 'χε πει ο Κάρλος Φουέντες; Γράψε σε χρόνο ενεστώτα!
7 - 20/02/2005
Copyright © 2008 Χ. Κ. Τεγόπουλος Εκδόσεις Α.Ε.