Ανάμεσα σε δύο δόγματα

Της ΕΛΕΩΝΟΡΑΣ ΟΡΦΑΝΙΔΟΥ

Το 2004 ο Μελ Γκίμπσον, με την ταινία του «Τα Πάθη του Ιησού» ανακίνησε το ζήτημα της κινηματογράφησης των ευαγγελίων. Εντάξει, το σινεμά μπορεί να πει μια ιστορία, αλλά με τη θεολογία τι γίνεται;

Η καθ' ημάς Ανατολή δεν έχει απαντήσει ακόμη. Καμία από τις δεκάδες ταινίες που έγιναν για τον Χριστό από το 1900 δεν έχει την οπτική του ορθόδοξου δόγματος. Ακόμη και η ελληνική εκδοχή, η ταινία του Κώστα Αριστόπουλου «Κρανίου τόπος», κοιτάζει το θέμα από τ' αριστερά και εξανθρωπίζει τον Χριστό.Στη Δύση όλα είναι διαφορετικά. Δεκάδες ταινίες έχουν γίνει για τον Χριστό και τρεις φορές ο πάπας φέρεται να συμφώνησε με την κινηματογραφική εκδοχή. «Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ» του Τζεφιρέλι, το «Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο» του Παζολίνι και «Τα Πάθη» του Γκίμπσον λέγεται πως εξασφάλισαν τη συναίνεσή του. Υποτίθεται πως ήταν τόσο συγκινημένος μετά την προβολή της ταινίας του Μελ Γκίμπσον, που είπε την περιβόητη φράση «Είναι όπως ήταν»! Πολλοί θεολόγοι απόρησαν: Οσον αφορά τον Γκίμπσον, το μεγάλο μήνυμα του χριστιανισμού πνίγεται μέσα στο απίστευτο αίμα και τα βασανιστήρια που υφίσταται ο Ιησούς, ενώ η χρήση της αραμαϊκής και των λατινικών υπενθυμίζει ότι ο Μελ Γκίμπσον είναι πιο φανατικός και από τους φανατικούς: διαφώνησε ανοιχτά με τις αποφάσεις της συνόδου του Βατικανού του 1962, η οποία επέτρεψε να μεταφραστεί η λειτουργία από τα λατινικά στις εθνικές γλώσσες και επιχείρησε να αποστιγματίσει τον εβραϊκό λαό από την ενοχή του θανάτου του Χριστού. Στην ταινία του είναι σαφής και κατηγορηματικός: οι εβραίοι σκότωσαν τον Χριστό, αφού αυτοί τον παρέδωσαν στους Ρωμαίους!*Το να συμφωνήσει ο πάπας με τον χριστιανοδημοκράτη Τζεφιρέλι στον «Ιησού από τη Ναζαρέτ» είναι ευκολότερο και λογικοφανές, καθώς ο ιταλός σκηνοθέτης ενστερνίστηκε τις αποφάσεις της δεύτερης συνόδου του Βατικανού για την πορεία του καθολικισμού στον σύγχρονο κόσμο. Απεδείχθη επίσης ότι όλοι, ανεξαρτήτως δόγματος, μπορούσαν να συμφωνήσουν με τον Τζεφιρέλι χάρη στην ακρίβεια των εικόνων του και ότι η Τζένεραλ Μότορς έκανε τραγικό λάθος που απέσυρε τα κεφάλαιά της, φοβούμενη αντιδράσεις φανατικών. Ο Τζεφιρέλι δεν πείραξε κανέναν. Ο πρωταγωνιστής Ρόμπερτ Πάουελ είναι ο κλασικός Χριστός αγγλοσαξονικού τύπου, αλλά ο σκηνοθέτης φροντίζει να υπενθυμίζει στον θεατή την εβραϊκή καταγωγή του Ιησού, για να μην κατηγορηθεί για αντισημιτισμό.Βατικανό υπέρ Παζολίνι*Αντιθέτως, ελάχιστοι, αλλά μεταξύ αυτών και ο ποντίφικας, συμφώνησαν με τη μαρξιστική εκδοχή των Παθών, χάρη στο ταλέντο και την κουλτούρα του Πιέρ Πάολο Παζολίνι. «Είναι ένας άθεος που νοσταλγεί τον Θεό» είπε επισήμως το Βατικανό το 1964, μετά την προβολή της ταινίας του «Το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο», με τον 19χρονο μελαχρινό ισπανό φοιτητή Ενρίκε Ιραζόκι να σπάει το γλυκερό και λανθασμένο φυλετικά πρότυπο του ξανθογάλανου Ιησού.*Κατά την εκκλησία, ένας άθεος, ομοφυλόφιλος μαρξιστής διαχειρίστηκε καλύτερα την ανθρώπινη φύση του Χριστού από έναν θρησκόληπτο ρωμαιοκαθολικό, όπως ο Μάρτιν Σκορσέζε. Στον «Τελευταίο πειρασμό», η ανθρώπινη φύση του Ιησού προβάλλεται χωρίς τη φιλοσοφική δύναμη του ούτως ή άλλως «αιρετικού» βιβλίου του Καζαντζάκη. Οι γνωρίζοντες το απέδωσαν αυτό στον ευαγγελιστή-καλβινιστή σεναριογράφο και σκηνοθέτη Πολ Σρέντερ. Ο Ιούδας είναι ο γενναίος, σταθερός χαρακτήρας αυτής της ιστορίας, ενώ ο Ιησούς πάνω στον σταυρό σκέφτεται την εκδοχή της ζωής του εάν αρνιόταν τη θεϊκή του υπόσταση. Οι φανατικοί όλων των δογμάτων έστειλαν την ταινία μια ώρα αρχύτερα στα βιντεοκλάμπ, ενώ ατύπως είναι κομμένη και από την τηλεόραση.Βέβαια, η προσήλωση στην ανθρώπινη φύση του Χριστού είναι αποτέλεσμα της δύναμης της ευαγγελικής οπτικής στην αμερικανική κοινωνία τα τελευταία πενήντα χρόνια. Στο ξεκίνημα του κινηματογράφου όλες οι ταινίες επικεντρώνονταν στη θεία του φύση.*Το 1916, τα Πάθη γίνονται ένα από τα τέσσερα επεισόδια του αριστουργήματος του μεθοδιστή Ντέβιντ Γκρίφιθ «Μισαλλοδοξία». Οι εβραίοι του Γκρίφιθ είναι αθώοι του αίματος του Ιησού. Ο σκηνοθέτης όμως ασκεί σκληρή κριτική στους Φαρισαίους, περνώντας, με αφορμή και το θαύμα της Κανά, ένα μήνυμα κατά της, επίκαιρης τότε, ποτοαπαγόρευσης...*Το 1927, ένας άλλος ενάρετος, ο Σεσίλ ντε Μιλ, αναγκάζει τους ηθοποιούς και τεχνικούς της ταινίας του «Ο Βασιλεύς των βασιλέων» να διάγουν σεμνό βίο. Ο δε Ιησούς και οι απόστολοί του σχεδόν άγιασαν, αφού τους απαγορεύθηκε το σεξ και τους επιβλήθηκε αυστηρή νηστεία! Είχε ήδη ανατείλει στο Χόλιγουντ η εποχή που γέννησε τον Κώδικα Χέιζ. Επί χρόνια η ταινία χρησιμοποιήθηκε στις ιεραποστολές...*Ο προτεστάντης Τζορτζ Στίβενς, το 1965, τα ρίχνει όλα στον Πόντιο Πιλάτο. Ομως όλοι θυμούνται την «Ωραιότερη ιστορία του κόσμου», με τον Μαξ φον Σίντοφ, για τα λεφτά που ξοδεύτηκαν και -κυρίως-για τον απίστευτο Τζον Γουέιν σε ρόλο ρωμαίου εκατόνταρχου να λέει με τον πιο ηλίθιο τρόπο τη γνωστή φράση: «Στ' αλήθεια είσαι γιος του Θεού». *Τέλος, στη νεότερη και πιο «αιρετική» εκδοχή του Χριστού δεν υπάρχει πάθος διότι... δεν υπάρχει σταύρωση. Στον κατά Νταν Μπράουν «Κώδικα Ντα Βίντσι» του Ρον Χάουαρντ, ο Χριστός κάνει την οικογένεια που φανταζόταν στον «Τελευταίο πειρασμό». Και, προφανώς, έπεται συνέχεια...
7 - 27/04/2008