Η κουλτούρα της βιτρίνας

Ξημερώματα, στην πανάκριβη Πέμπτη Λεωφόρο της Νέας Υόρκης, η Χόλι Γκολάιτλι, φορώντας ακόμη τα βραδινά της, στήθηκε μπροστά στη βιτρίνα του «Τίφανις», του διασημότερου κοσμηματοπωλείου του κόσμου και «αγόρασε», με τα μάτια, όλα εκείνα τα λαμπερά κοσμήματα που ονειρευόταν ότι θα μπορούσε κάποιος να της χαρίσει μια μέρα. Ηταν το 1961 και τα όνειρα ζούσαν. Κι όμως, ήταν ακόμη απλώς σινεμά!




Η Χόλι, η κοσμική πεταλούδα της ταινίας του Μπλέικ Εντουαρντς «Πρόγευμα στο Τίφανις», κατά κόσμον Οντρεϊ Χέπμπορν, έκανε μύθο το eye shopping, μαζί με όλες τις υπόλοιπες κομψές λεπτομέρειες του νεοϋορκέζικου ευ ζην, όπως τα ξέφρενα πάρτι μέχρι πρωίας και τον απαραίτητο πρωινό καφέ στο πλαστικό ποτήρι λίγο πριν τελειώσει το σεργιάνι στην πόλη που τη μέρα ανήκει στον άλλο, τον συνηθισμένο, κόσμο. Οι Δίδυμοι Πύργοι δεν είχαν πέσει και ο Τζορτζ Μπους δεν είχε πει το περίφημο «καταναλώστε», αλλά η Αμερική κατανάλωνε, ακόμη και με τα μάτια, διότι το είχε πει ο Ρούζβελτ με το «νιου ντιλ» που έβγαλε τη χώρα από το κραχ. Η Χόλι χάζευε στο «Τίφανις», λίγο πριν από το μεγαλύτερο καταναλωτικό πάρτι του κόσμου, τα Χριστούγεννα.

Το 1963, η ταινία προβλήθηκε στην Ελλάδα. Ηταν Μάιος, δεν υπήρχε καφές σε πλαστικό ποτήρι, το «Τίφανις» ήταν πολύ μακριά και κορίτσια σαν τη Χόλι ήταν μόνο οι κόρες των μεγαλοαστών. Το eye shopping στις βιτρίνες του Κολωνακίου δεν πρόσφερε απατηλά όνειρα, σαν το αμερικανικό, διότι το ασκούσαν αυτοί που μπορούσαν να περάσουν και στην άλλη πλευρά της βιτρίνας. Οι υπόλοιποι κατανάλωναν για να επιβιώσουν.

Αυτό δεν κράτησε για πάντα. Με την απαραίτητη χρονοκαθυστέρηση το κάθε είδους shopping, φανταστικό ή πραγματικό, έγινε και στη χώρα μας συνώνυμο της ευτυχίας. Ετσι ήμασταν έτοιμοι από καιρό, το 1990, όταν βγήκε η ταινία που το αποθεώνει, το «Pretty woman» του Γκάρι Μάρσαλ, με την Τζούλια Ρόμπερτς και τον Ρίτσαρντ Γκιρ. Η πεταλούδα της νύχτας με τη χρυσή καρδιά, η Βίβιαν Γουόρντ, έβαλε στη ζωή μας μια άλλη ορολογία για τα ψώνια, το shopping spree (σε ελεύθερη απόδοση το αγοραστικό ξεφάντωμα) και μια άλλη πόλη, το Λος Αντζελες.

Η Βίβιαν «τσακίζει» την πιστωτική κάρτα του επιχειρηματία Εντουαρτ Λιούις στο Rodeo Drive, την πιο λουσάτη αγορά του Μπέβερλι Χιλς και αυτή η σκηνή ανθολογείται από τους αναγνώστες του πολύ σοβαρού βρετανικού «Γκάρντιαν» ως η τέταρτη πιο ερωτική σκηνή του σινεμά από καταβολής του. Το αντίο των Χάμφρεϊ Μπόγκαρντ και Ινγκριντ Μπέργκμαν στο τέλος της «Καζαμπλάνκα» έπεται.



Οχι πια σεξ, μόνο shopping; Η δεσποινίς Γουόρντ, αν δεν γνώριζε τον κύριο Λιούις, μόνο eye shopping θα μπορούσε να κάνει έξω από του Dior. Ακόμη κι όταν πρωτοπήγε στο Rodeo Drive με τις πιστωτικές κάρτες στο χέρι, οι πωλήτριες τη σνόμπαραν. Επρεπε ο κύριος Λιούις να τη συνοδεύσει για ν' αρχίσει το πάρτι. Και ιδού ένας πολύ σημαντικός λόγος για να αγαπήσει κάποια κάποιον. Κι αυτό δεν είναι μόνο στο σινεμά.

Η συγγραφέας του βιβλίου «Α cultural history of shopping», Πάμελα Κλάφκε, διαπιστώνει ότι η αγοραστική δύναμη στις δυτικές κοινωνίες αποτελεί πλέον κινητήριο μοχλό όχι μόνο της οικονομίας αλλά και των αισθημάτων.

Οταν αναφερόμαστε στον περιβόητο homo consumer, τον οικονομικό άνθρωπο, εννοούμε ότι προτάσσει, λόγω κουλτούρας πια, το οικονομικό στοιχείο σε όλο του τον βίο. Αν αγαπά, πρέπει να το αποδεικνύει στο κοντινότερο εμπορικό κέντρο ή στην πιο μακρινή εξωτική αγορά, ειδικά τα Χριστούγεννα, ειδικά στους δικούς του. Οπως ο Αρνολντ Σβαρτζενέγκερ στο «Ενας μπαμπάς, μα τι μπαμπάς» («Jingle all the way») του Μπάρι Λέβαντ. Ο πατέρας Αρνολντ αναζητεί απεγνωσμένα, σε όλα τα μαγαζιά της Νέας Υόρκης, τον «Turbo man», την αγαπημένη κούκλα όλων των αγοριών, για να την κάνει δώρο στον γιο του τον οποίο παραμελεί. Ο μπαμπάς αποδεικνύει την αγάπη του με κάποια απόδειξη ταμειακής μηχανής, μέσα σε ένα τεράστιο εμπορικό κέντρο. Εκεί όπου όλα είναι δυνατά, άνθρωποι ανταμώνονται τυχαία και μπερδεύουν τα πακέτα τους, για να ξανασμίξουν για πάντα, ή χωρίζουν και, δοκιμάζοντας την τύχη τους, ξαναβρίσκονται για να ερωτευθούν τρελά.

Το shopping είναι και therapy μας έλεγε μετ' επιτάσεως το Χόλιγουντ μέχρι προ τινος, έως δηλαδή την κατάρρευση της Lehman Brothers και όσων ακολούθησαν. Εξαίρεση μια καθολικής προέλευσης υπενθύμιση: στον «Νονό», ο Βίτο Κορλεόνε (Μάρλον Μπράντο), πυροβολείται και αρχίζει τη μεγάλη κάθοδο προς το τέλος, την ώρα που έκανε τα χριστουγεννιάτικα ψώνια του.




7 - 21/12/2008