Τρίτη 2 Δεκεμβρίου 2008

Πάντα ένα βήμα μπροστά




Της ΕΛΕΩΝΟΡΑΣ ΟΡΦΑΝΙΔΟΥ

Πριν περάσουν στην ιστορία πάτησαν πάνω στα κόκκινα χαλιά που στρώνει κάθε Μάιο η γαλλική λουτρόπολη των Κανών.

«Τρίτος άνθρωπος», «Ντόλτσε Βίτα», «Βιριδιάνα», «Γατόπαρδος», «Ενας άντρας, μια γυναίκα», «Μπλόου απ», «Θάνατος στη Βενετία», «Ο ταξιτζής», «Αποκάλυψη τώρα», «Καγκεμούσα», «Παρίσι-Τέξας», «Σεξ, ψέματα και βιντεοταινίες», «Ατίθαση καρδιά», «Μαθήματα πιάνου», «Pulp Fiction», «Underground», «Μια αιωνιότητα και μια μέρα».Ατελείωτος είναι, από το 1946, ο κατάλογος των ταινιών που έφυγαν από τις Κάνες με το Χρυσό Φοίνικα, μένοντας για πάντα στην καρδιά των σινεφίλ. Οποιες ενστάσεις κι αν έχει κανείς κι υπάρχουν αρκετές, δεν μπορεί παρά να παραδεχθεί ότι το Φεστιβάλ των Κανών είναι το ετήσιο βαρόμετρο της ποιοτικής κινηματογραφικής παραγωγής. Μια «κακή» χρονιά στις Κάνες αντανακλά την παγκόσμια κινηματογραφική ύφεση. Οχι, δεν είναι τα Οσκαρ που δίνουν τον τόνο, όσο κι αν προσπαθεί η αμερικάνικη βιομηχανία να αποκτήσει και αυτό το προνόμιο.Οι κατεξοχήν συντηρητιές επιλογές των εκλεκτόρων της αμερικανικής βιομηχανίας, το γεγονός ότι στα Οσκαρ διαγωνίζονται μόνο αγγλόφωνες ταινίες, και η επιρροή των στούντιο δεν επιτρέπουν «στενές σχέσεις» με το άλλο σινεμά, τις κινηματογραφίες του κόσμου αλλά και την άλλη Αμερική, των ανεξάρτητων ή των... αιρετικών.

* Ο Σκορσέζε ακόμη αναμένει το Οσκαρ του, αλλά ήδη από το 1976 πήρε τον Χρυσό Φοίνικα με τον «Ταξιτζή».Η κριτική επιτροπή των Κανών δεν απαρτίζεται από αγγέλους. Λάθη και παραλείψεις, ακόμη και θολές βραβεύσεις ψιθυρίζεται πως έχουν γίνει.* Υπήρξαν χρονιές «σαλάτες», βραβεύτηκαν ταινίες που δεν απευθύνονταν σε κανέναν. Είναι δύσκολο να φανταστούμε όμως ότι θα βραβεύονταν ποτέ με το Χρυσό Φοίνικα ταινίες σαν το «Συνηθισμένοι άνθρωποι», τον «Γύρο του κόσμου σε 80 ημέρες» και τον «Ανθρωπο της Βροχής».* Οι δύο όχθες του ωκεανού συνέπεσαν μόνο μια φορά, βραβεύοντας το «Μάρτι» του Ντέλμπερτ Μαν το 1955.Το θαύμα δεν ξανάγινε, μολονότι οι Κάνες άφησαν τον Χρυσό τους Φοίνικα να ταξιδέψει στη χώρα του Χόλιγουντ ουκ ολίγες φορές: Βραβεύοντας το τρομερό αλλά ατίθασο για τα αμερικανικά μέτρα παιδί του, τον Ορσον Ουέλς (για τον «Οθέλλο» που εκπροσωπούσε το Μαρόκο), τον Γουίλιαμ Γουάιλερ (για το «Ανθρωπος δίχως όπλα»), τον Ρόμπερτ Αλτμαν (για το «MASH»), τον Τζέρι Σάτζμπεργκ (για το «Σκιάχτρο»), τον Φράνσις Κόπολα δύο φορές (για τη «Συνομιλία» και το «Αποκάλυψη Τώρα»), τον Μπομπ Φόσι (για το «Η παράσταση αρχίζει»), τον Κώστα Γαβρά (για τον «Αγνοούμενο»), τον Στίβεν Σόντεμπεργκ (για το «Σεξ, ψέματα και βιντεοταινίες»), τον Ντέιβιντ Λιντς (για την «Ατίθαση Καρδιά»), τον Τζόελ Κοέν (για το «Μπάρτον Φινκ»), τον Κουεντίν Ταραντίνο (για το «Pulp Fiction»).

* Κι ενώ η συντηρητική Αμερική δεν μπορούσε εν έτει 1993 να δώσει Οσκαρ στην Τζέιν Κάμπιον για την καταπληκτική σκηνοθεσία στα «Μαθήματα πιάνου» (γυνή γαρ, είπαν αυτοί που ξέρουν) η κριτική επιτροπή των Κανών υπό τον Λουί Μαλ δεν είχε κανένα πρόβλημα να αγγίξουν γυναικεία χέρια τον Χρυσό Φοίνικα.* Το «άλλο βλέμμα» των Κανών διεφάνη στις περιόδους μεγάλων αλλαγών, τότε που το σινεμά άλλαζε ρου μαζί με την κοινωνία. Το 1949 βραβεύει τον «Τρίτο Ανθρωπο» του Κάρολντ Ριντ, μια ταινία για τις συνέπειες του πολέμου στην ηθική, ή πώς γίνεται η προδοσία αποδεκτή, οι εχθροί φίλοι και οι καλοί άνθρωποι ανήθικοι.Την ίδια εποχή βράβευε το Χόλιγουντ, το πολύ καλό «Ολοι οι άνθρωποι του βασιλιά» του Ρόσεν, μια ταινία για την άνοδο και την πτώση ενός γερουσιαστή. Η διαφορά όμως στο μήνυμα είναι εμφανής!* Τη δεκαετία του '50, ευρωπαίοι κριτικοί -οι μετέπειτα διάσημοι σκηνοθέτες της νουβέλ βαγκ, ανακαλύπτουν τους αμερικανούς σκηνοθέτες που βάζουν την προσωπική τους σφραγίδα σε κατά παραγγελία ταινίες, κάνοντας μικρά αριστουργήματα.Οι λεγόμενοι «μικροί δημιουργοί» αναγνωρίζονται ως ισάξιοι των ευρωπαϊκών τεράτων, αλλά τα Οσκαρ επιμένουν στις καλές μεν αλλά αναγνωρισμένες ήδη αξίες των Ντε Μιλ, Καζάν, Λιν και Γουάιλερ. Οι Κάνες έχουν τους δικούς τους ήρωες: Ντε Σίκα, Ουέλς, Κινουγκάσα, Κλουζό και Μαρσέλ Καμί.

* Η αναγνώριση για τους αμερικανούς δημιουργούς, στις ΗΠΑ, έρχεται μια δεκαετία αργότερα, τότε που το κοινό δεν πηγαίνει απλά σινεμά, αλλά επιλέγει να δει μια συγκεκριμένη ταινία. Ολα αυτά ήταν ήδη κεκτημένα στην Ευρώπη που βραβεύει τον Φελίνι, τον πρώτο σκηνοθέτη που το όνομά του προηγήθηκε του τίτλου των ταινιών του, και την «Ντόλτσε Βίτα», τον Βισκόντι, τον Αντονιόνι του «Μπλόου Απ», το βρετανικό free cinema.

* Τη δεκαετία του '80 οι Κάνες έδειξαν την πραγματική τους διαφορά: Την περίοδο που ο συντηρητισμός της ριγκανικής εποχής στην Αμερική αναδείκνυε ταινίες σαν το «Συνηθισμένοι άνθρωποι», «Ο σοφέρ της κυρίας Ντέιζι», «Πέρα από την Αφρική», η άλλη πλευρά αναζήτησε το καλό σινεμά απ' όπου κι αν προέρχεται: «Η παράσταση αρχίζει», «Ο αγνοούμενος», «Παρίσι Τέξας», «Ο μπαμπάς λείπει σε ταξίδι για δουλειές», «Σεξ, ψέματα και βιντεοταινίες».

* Τα κακά έμειναν για το τέλος: Πάρα πολλοί είναι αυτοί που υποστηρίζουν ότι ο επί πολλά έτη διευθυντής του Φεστιβάλ, Ζιλ Ζακόμπ, μοίραζε με ένα δικό του τρόπο την τράπουλα, ώστε τα βραβεία να έχουν μια συγκεκριμένη κάθε φορά κατεύθυνση.

* Το '93 και το '94 όταν ήταν στα φόρτε της η αμερικανοευρωπαϊκή διένεξη για την GATT, για να περάσει αμερικανική ταινία στο διαγωνιστικό τμήμα των Κανών έπρεπε να είναι το «Θάνατος στη Βενετία», το «Λα Στράντα» και ο «Νονός» μαζί.Μόλις έληξαν οι διενέξεις, άρχισε ο αποκλεισμός των ασιατικών ταινιών, κάποιες άλλες χρονιές οι ταινίες ήταν άνευρες, καθόλου πρωτότυπες αλλά -πράγμα ύποπτο- έπαιζαν αρμονικά με τις κινηματογραφικές δυνάμεις παραγωγής και διανομής.

Οι επιλογές στο διαγωνιστικό τμήμα δεν ήταν πάντοτε οι καλύτερες, οι πριμοδοτήσεις κάποιων κινηματογραφικών σχολών εμφανείς όπως και η προσπάθεια εξισορρόπησης της τέχνης και της -αλά Χόλιγουντ- λάμψης της διοργάνωσης.Ολα αυτά όμως αφορούν την κριτική, την παραγωγή, τη διανομή, τους συντελεστές. Για τους υπόλοιπους οι Κάνες είναι μια κινηματογραφική γιορτή που προτείνει τις δικές της ταινίες στους σινεφίλ του κόσμου.Ακόμη να πούμε ότι τα βραβεία δεν μας αφορούν -πολλές ταινίες που αγαπήσαμε δεν πήραν ποτέ τους κανένα βραβείο. Αλλά στη μνήμη έρχεται η στιγμή που φωνάξαμε «Το πήρε», όταν είδαμε τον Θόδωρο Αγγελόπουλο να ανεβαίνει στη σκηνή και να κρατάει στα χέρια του το ελληνικό σινεμά, προσφέροντάς του μια μέρα, ... μια αιωνιότητα.

ART & ΘΕΑΜΑΤΑ - 06/05/2001

1 σχόλιο:

Ανώνυμος είπε...

Η Ευρώπη απέναντι στην Αμερική. Οι κουλτούρες είναι που συγκροτούν τις διαφορές! Τα βραβεία των Κανών καμία αξία δεν έχουν, όπως και όλα τα βραβεία που αφορούν την τέχνη. Ποιά είναι η άποψη σας; Ωραίο το κείμενο...