Δευτέρα 2 Φεβρουαρίου 2009

Οι Γερμανοί είναι φίλοι μας...



Της ΕΛΕΩΝΟΡΑΣ ΟΡΦΑΝΙΔΟΥ ( oimouses.blogspot.com)


Η φράση «οι Γερμανοί είναι φίλοι μας» έμεινε στην ιστορία- όχι μόνο την κινηματογραφική. Το αυτό ισχύει και για τα υπόλοιπα που έχει πει για τους Γερμανούς ο Αρτέμης Μάτσας στο ρόλο του δωσίλογου: «θέλουν το καλό μας» και «θα νικήσουν». Ο Μάτσας, στο σινεμά φυσικά, ήταν πάντα με τους Γερμανούς, όπως και ο έτερος «καταδότης», Δήμος Σταρένιος. Ηρωας ήταν αυτός που κατέδιδαν, το παλικάρι που αγωνιζόταν κόντρα στους κατακτητές. Αν ο Μάτσας κι ο Σταρένιος έπαιζαν σήμερα, οι αμερικανοί σεναριογράφοι ίσως έβρισκαν έναν καλό λόγο και γι' αυτούς - η Κέιτ Γουίνσλετ που κέρδισε Χρυσή Σφαίρα ως μετανοούσα ναζί το ξέρει. Το ίδιο και ο Τομ Κρουζ, που ελπίζει ως μονόφθαλμος γερμανός κολονέλ να πάρει Οσκαρ.





**Η έγκριτη «Ουάσιγκτον Ποστ» δεν άφησε ασχολίαστο το γεγονός ότι το πολιτικώς ορθό «υπάρχουν και καλοί Γερμανοί» μετατρέπεται σιγά σιγά σε: «αν εξαιρέσεις τον Χίτλερ και κάνα δυο άλλους, οι Γερμανοί δεν ήταν κατά βάθος κακοί». Ο τίτλος του άρθρου είναι χαρακτηριστικός: «Κατασκευάζοντας καλύτερους ναζί». Αφορμή η ταινία «Valkyrie» («Επιχείρηση Βαλκυρία») του Μπράιαν Σίνγκερ, στην οποία πρωταγωνιστεί ο Τομ Κρουζ στο ρόλο του συνταγματάρχη Κλάους Φον Στόφενμπεργκ, του γερμανού αξιωματικού που αποπειράθηκε να δολοφονήσει τον Χίτλερ.

**Το σινεμά ξανάβαλε όντως τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο στο κάδρο. Το ερώτημα είναι αν οι νέες ταινίες έχουν ή παγιώνουν «νέες» οπτικές του Πολέμου και του Ολοκαυτώματος. Αδιαμφισβήτητη η αλλαγή οπτικής στο «Defiance» («Η εναντίωση») του Εντουαρντ Ζούικ, της ταινίας που θα δούμε εντός των επόμενων ημερών και στη χώρα μας. Ο Ντάνιελ Κρεγκ και ο Λιβ Στρέμπερ υποδύονται δύο εκ των τεσσάρων πολωνοεβραίων αδελφών Μπιέλσκι, οι οποίοι εγκατέλειψαν την Πολωνία για να γλιτώσουν από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και κρύφτηκαν στο γειτονικό δάσος, στα σύνορα με τη σημερινή Λευκορωσία, δημιουργώντας έναν θύλακα αντίστασης.

Το χωριό που κατασκεύασαν μαζί με κυνηγημένους ομοεθνείς τους συνεργάστηκε με τους ρώσους παρτιζάνους και αντιστάθηκε στους κατακτητές.

Η ιστορία λέει πολλές αλήθειες, οι αδελφοί Μπιέλσκι υπήρξαν και κατάφεραν όντως να σώσουν 1.200 εβραίους, αλλά κατά τους «Νιου Γιορκ Τάιμς» το φιλμ χωρίς καμία βάση παρουσιάζει τους εβραίους ως επιτιθέμενους και επιτρέπει τη σκέψη «μήπως αν αντιστέκονταν όλοι ή αν είχαν περισσότερα όπλα θα είχαν αποφευχθεί τα κρεματόρια»; Δίνει δε τροφή και σε θεωρίες συνωμοσίας. Η ίδια η ιστορία των αδελφών έχει ούτως ή άλλως μελανά, κατά τους Πολωνούς, σημεία στα οποία δεν γίνεται καμία αναφορά (υποστηρίζουν ότι μαζί με τους παρτιζάνους από την τότε Σοβιετική Ενωση οι Μπιέλσκι ευθύνονται για τη σφαγή του Ναλιμπόκι το Μάιο του 1943, ενός χωριού-θύλακα της πολωνικής αντίστασης)!

**Το σοβαρότερο, όμως, λένε οι επικριτές της ταινίας, είναι ότι παγιώνει χάριν του χολιγουντιανού χάπι εντ την οπτική του Στίβεν Σπίλμπεργκ, όπως την εξέφρασε με τη «Λίστα του Σίντλερ».

Ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ είχε επισημάνει ότι η διάσωση των εργαζομένων του διαφημίζεται τόσο, ώστε μετριάζεται η εντύπωση από τις θηριωδίες του Ολοκαυτώματος. Ποιος να πιστέψει άλλωστε ότι οι γυναίκες δεσμοφύλακες είναι σαν την Κέιτ Γουίνσλετ -που υποδύεται αυτό το ρόλο στο «The reader».

Η ηρωίδα, η Χάνα, φύλακας στο Αουσβιτς, καταφέρνει να διαφύγει στην Αγγλία, εκεί που τη συναντάμε να ζει έναν παθιασμένο έρωτα με ένα κολεγιόπαιδο. Ξαφνικά εξαφανίζεται! Οι δύο εραστές ανταμώνουν έπειτα από χρόνια σε μια δικαστική αίθουσα, αυτός φοιτητής της Νομικής, αυτή κατηγορούμενη για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Η στιγμή που λογοδοτεί, είναι η στιγμή που εξανθρωπίζεται! Η τέχνη σώζει τις χαμένες ψυχές είναι το μήνυμα και τα χρόνια που πέρασαν αρκετά ώστε να μπορεί ο Ντάλντρι να σώσει και τις ψυχές των ναζί δεσμοφυλάκων! Και για όσους έχουν ακόμη αμφιβολίες για την καλή πλευρά της Χάνα, υπάρχει πάντα στη γωνία το ασφαλές επιχείρημα ότι στο εδώλιο έπρεπε να κάθονται αυτοί που έδωσαν τις διαταγές. Και, βεβαίως το βαρύ πυροβολικό, η ερμηνεία και η χάρη της Γουίνσλετ, που μπορεί να σε κάνει να πιστέψεις τα πάντα...

**Χρόνια πολλά πριν, η υπέροχη ιταλίδα σκηνοθέτρια Λίνα Βερτμίλερ στο «Seven Beauties» («Ο Πασκουαλίνο και οι επτά καλλονές») βάζει τον πρωταγωνιστή της Τζιανκάρλο Τζιανίνι να προσπαθεί να εκμαυλίσει την δεσμοφύλακά του για να μην καταλήξει στο θάλαμο αερίων. Την υποδύθηκε η Σίρλεϊ Στόλερ. Πώς ήταν; Το ακριβώς ανάποδο από το ωραίο, το θηλυπρεπές και το σοφιστικέ! Η Βερτμίλερ την εμπνεύστηκε από την Ιλσε Κοχ, ή αλλιώς «Σκύλα του Μπούχενβαλντ» , τη γυναίκα του διοικητή του ομώνυμου στρατοπέδου η οποία φημολογείται ότι ζητούσε τα φωτιστικά της να φτιάχνονται από δέρμα κρατουμένων.

Ανάμεσα στο συρματόπλεγμα

**Σ' ένα παρόμοιο στρατόπεδο, μάλλον του Αουσβιτς, διαδραματίζεται άλλη μία ιστορία, αυτή που περιγράφει η ταινία «The boy in the striped pajamas» του Μαρκ Χέρμαν, μια ιστορία παιδιών, άρα και αθωότητας, μέσα στο πιο σκοτεινό σημείο του κόσμου. Ο Μπρούνο είναι ένας οκτάχρονος Γερμανός, ο οποίος δεν ξέρει τι σημαίνει να είναι ο πατέρας σου διοικητής του Αουσβιτς και να έχεις φίλο στην άλλη πλευρά του συρματοπλέγματος.

Το εβραιόπουλο με τις ριγέ πιτζάμες του τίτλου γίνεται ο σύντροφος του Μπρούνο, έως την ημέρα που ο μικρός Γερμανός αποφασίζει να ντυθεί κι αυτός στα ριγέ και να περάσει απέναντι. Οι δύο φίλοι ενώνουν δύο κόσμους, κι έχουν την ίδια τύχη. Τι κι αν ο μπαμπάς του ενός, κατά πάσα πιθανότητα, έχει οδηγήσει στο θάλαμο αερίων τον μπαμπά του άλλου! Ο μπαμπάς του Μπρούνο εξάλλου κουβαλάει τη δική του τραγικότητα, τον λυπάσαι λίγο, γιατί δεν ξέρει τι συνέβη στο παιδί του.

**Υπάρχει επίσης και το «Good», η ανεξάρτητη βρετανική ταινία που μας λέει ότι δεν υπήρξε καμία θεωρία συνωμοσίας μεταξύ παρανοϊκών για την άνοδο του Χίτλερ, αλλά κοινή βούληση καλών ανθρώπων που παρασύρθηκαν από τον εθνικοσοσιαλισμό. Πρωταγωνιστεί ο καλός (good) Χάλντερ, ένας συγγραφέας που διαπιστώνει ότι το τελευταίο του βιβλίο γίνεται μπεστ σέλερ γιατί το αγοράζουν μετά μανίας οι ναζί. Κολακεύεται, αλλά στην πορεία μετανοεί βλέποντας τα φρικτά πράγματα που συμβαίνουν στη Γερμανία και προβλέποντας όλα όσα θα συμβούν στον κόσμο. Ο Βίγκο Μόρτενσεν ως καθηγητής Χάλντερ πληρώνει το τίμημα.

Η αληθινή ζωή επιβεβαιώνει τον λάθος ρόλο των «καλών»! Μέρος της «Τελικής λύσης» υπήρξαν για παράδειγμα οι «καλοί» άνδρες του 101ου τάγματος εφεδρικής αστυνομίας, συνταξιούχοι αστυνομικοί από το Αμβούργο χωρίς αντισημιτική κουλτούρα. Αν και δεν κρίθηκαν ικανοί για υπηρεσία στην πρώτη γραμμή, θεώρησαν καθήκον τους να βοηθήσουν στα κρεματόρια.

Στο σινεμά ο καθηγητής Χάλντερ μετανοεί σε κάποια κινηματογραφική αίθουσα. Στη ζωή, 20 χρόνια μετά το τέλος του πολέμου, η εισαγγελία του Αμβούργου ανακάλυψε την ιστορία του Τάγματος και κάλεσε τους επιζώντες αστυνομικούς να δικαστούν! Δεν έθεσε θέμα ούτε παραγραφής, ούτε μετανοίας!




7 - 01/02/2009

2 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Διδάχθηκα την ιστορία του 101 τάγματος στο Πανεπιστήμιο. Μήπως τελειώσατε τη Φιλοσοφική το 2003;

orfanidou είπε...

Σωστά τα λέτε, όντως για το 101ο τάγμα υπάρχει αναφορά σε βιβλίο του Ιστορικού τμήματος της Φιλοσοφικής. Ωστόσο τα δικά μου πανεπιστημιακά λημέρια ήταν στη Σόλωνος!
Ελεωνόρα Ορφανίδου